IB’de Extended Essay yazma fikri seni biraz geriyorsa yalnız değilsin. 4.000 kelimelik bağımsız bir akademik araştırma, özellikle IB English B Extended Essay için konu bulma, akademik İngilizceye güvenmeme, Grade Boundary kaygısı ve zaman baskısı gibi çok sayıda soru getiriyor.
Extended Essay, IB Diploma Programme çekirdeğinin zorunlu bir parçası, yani “yan görev” değil, diplomanın merkezinde duran uzun soluklu bir proje. English B öğrencileri için bu proje, dil, kültür, kimlik ve iletişim üzerine kendi merakını akademik bir formata taşımak demek. 2025 syllabus güncellemeleri sayesinde konu seçerken artık daha esnek davranabiliyor, dil ile kültürü, hatta gerekirse başka bir dersi birlikte düşünerek daha özgün sorular kurabiliyorsun.
Bu rehberde iki şeyi net biçimde almayı hedefleyebilirsin: önce adım adım, uygulanabilir bir yazım rehberi; ardından da sana ilham verecek 20 güncel ve özgün araştırma sorusu örneği. Okurken kendine “Ben bunu kendi bağlamıma nasıl uyarlayabilirim?” diye sormaya devam edersen, yazının sonunda elinde taslak bir Research Question bile olabilir.
Extended Essay’e başlamadan önce “oyunun kurallarını” bilmek büyük rahatlık sağlar. Hangi formatta yazacağını, kaç kelime kullanabileceğini, hangi Assessment Criteria üzerinden puanlanacağını bilirsen, baştan daha doğru kararlar verirsin.
IB Diploma içinde Extended Essay’in nasıl konumlandığını görmek için bazı okul el kitapları iyi örnek sunuyor; mesela Annandale High School’un IB Diploma gereklilikleri sayfası Extended Essay’in TOK ve diğer derslerle birlikte nasıl puana dönüştüğünü özetliyor.
2025 sonrası yapıda temel çerçeve şöyle:
Okulunun sana verdiği iç kılavuz çok önemli, ancak bunun yanında IB’nin resmi Extended Essay guide’ına da bakmalısın; bazı okullar bu rehberi kendi el kitaplarına entegre ediyor, örneğin International School of Paris’in DP Handbook belgesi bu yapıyı genel hatlarıyla gösteren dokümanlardan biri.
Extended Essay, beş ana Assessment Criteria üzerinden toplam yaklaşık 34 puan üzerinden değerlendiriliyor:
Özellikle Critical Thinking ve Engagement kriterleri, notu yukarı çeken alanlar. Araştırma süreci boyunca bu kriterleri bir checklist gibi kullanırsan, her aşamada “Bu yaptığım şey hangi kriteri güçlendiriyor?” diye kendine sorabilirsin.
2025 sonrası Extended Essay yapısında English B öğrencilerini ilgilendiren birkaç rahatlatıcı yenilik var:
Bu esneklik, özellikle konu seçiminde elini rahatlatıyor; ama aynı zamanda sorunun hâlâ English B ile net bağlantılı olması gerektiğini de aklında tutmalısın.
Başarılı bir English B Extended Essay neredeyse her zaman güçlü bir Research Question ile başlar. Güçlü soru ise iyi seçilmiş bir temadan, dikkatli yapılmış bir daraltma sürecinden ve gerçekçi bir feasibility kontrolünden geçer.
IB English B için ana temaları basit bir listede düşünebilirsin:
Materyal olarak yalnızca romanlarla sınırlı kalmak zorunda değilsin; film ve dizi diyalogları, şarkı sözleri, reklâm metinleri, politik söylem, sosyal medya postları, hatta çeviri karşılaştırmaları bile English B Extended Essay için uygun olabilir.
Çoğu öğrenci “social media and language” gibi çok geniş bir yerden başlıyor. Bunu daraltmak için üç temel filtre kullanabilirsin: bağlam, tür ve dil olgusu.
Bu filtrelerden sonra ortaya şu tarz bir Research Question çıkabilir:
“How do Turkish high school students in Istanbul use English-Turkish code-switching on Instagram Stories to construct their online identities?”
Aşırı geniş bir soru şöyle olurdu:
“How does social media affect language?”
Bu, 4.000 kelimeyle cevaplanamayacak kadar genel kalır.
Aşırı dar bir soru ise şöyle görünebilir:
“How does one Turkish influencer use the word ‘literally’ on TikTok?”
Bu kez de anlamlı analiz için veri çok sınırlı olur.
İyi Research Question, tek bir cümlede net, odaklı, English B ile açık bağlantılı ve araştırma açısından uygulanabilir olmalıdır.
Konuya heyecan duyman önemli, ama feasibility kontrolü yapmadan Research Question’i “kilitlemek” riskli olur. Kendine şu soruları sorabilirsin:
Burada primary source ve secondary source farkı da net olmalı. Primary source, doğrudan incelediğin veri ya da metindir; örneğin Netflix’teki bir dizinin diyalogları, Instagram postları ya da yaptığın bir interview kaydı. Secondary source ise bu tür verileri analiz eden, tartışan akademik makale, kitap, tez gibi yorumlayıcı kaynaklardır. İyi bir Extended Essay, ikisini dengeli biçimde kullanır.
Mini feasibility checklist’i zihnine kazabilirsin:
Konu ve Research Question netleştikten sonra sıra süreci yönetmeye gelir. Burada amaç, 4.000 kelimelik metni tek seferde yazmaya çalışmak değil, küçük ama tutarlı adımlarla ilerlemek.
Başlangıç için Google Scholar, okul kütüphanen ve üniversite kütüphanelerinin online veri tabanları iyi seçeneklerdir. .edu uzantılı siteler, genelde akademik ve güvenilir içerik sunar; mesela bazı liselerin IB Assessment Policy sayfaları, IB değerlendirmesinin mantığını görebilmen için güzel örneklerdir, Winston Churchill Middle School’un politikası buna bir örnek.
Kaynak ararken:
Bu aşamada amaç, her şeyi okumak değil; Research Question ile net bağlantısı olan kaynakları seçip geri kalanını elemek.
Güçlü bir Extended Essay, iyi kurgulanmış bir outline ile başlar. English B için tipik bir iskelet şöyle olabilir:
Diyelim ki bir film analizi üzerinden dil ve kültür çalışıyorsun; analysis kısmını “context”, “theoretical background”, “scene analysis”, “language features” ve “cultural meaning” gibi alt başlıklara bölebilirsin.
Her paragrafın içinde şuna dikkat et:
Introduction içinde mutlaka:
Body bölümü, mantıklı bir akış ve net alt başlıklar ister. Her alt bölüm sonunda “Bu bulgu Research Question’ıma ne söylüyor?” sorusuna cevap veren kısa bağlayıcı cümleler yazmak, bütünlüğü güçlendirir.
Conclusion kısmında yeni argüman getirmek yerine, bulgularını sentezleyip ana soruya ne ölçüde cevap verebildiğini tartışmalısın. Ayrıca çalışmanın sınırlılıklarına kısaca değinmek, daha ileri araştırma için doğal bir kapı açar.
Citation style olarak APA, MLA veya Chicago kullanabilirsin; hangisini seçeceğini genelde okulun belirler. Önemli olan, in-text citation ile bibliography arasında tam uyum olmasıdır.
Plagiarism, basitçe başkasının fikrini ya da cümlesini kendi cümlen gibi göstermektir. Kopyala-yapıştır yapmak, parafraz yaparken bile kaynak göstermemek veya AI çıktısını kendi ürettiğin metin gibi sunmak, Extended Essay’in için ciddi risk taşır. IB okulları genelde Turnitin gibi araçlarla metni tarar, ama asıl amaç senin akademik dürüstlük alışkanlığı kazanmandır.
Aşağıdaki 20 Research Question doğrudan kopyalaman için değil, kendi bağlamına uyarlaman için örnek olarak hazırlanmış durumda. Soruları okurken kendi şehrini, yaş grubunu, sevdiğin dizileri, dinlediğin müzikleri düşünmen önemli.
Extended Essay sürecinde herkes hata yapıyor; fark yaratan, bu hataları ne kadar erken fark edip düzelttiğin. Grade Boundary kaygısı yaşamak normal, ama puan sınırlarını yükseltmek için elinde somut araçlar var.
IB değerlendirmesinin mantığını anlamak için farklı okulların politika belgelerine bakmak faydalı; örneğin Winston Churchill Middle School’un IB Assessment Policy dokümanı IB değerlendirmesinin genel felsefesini anlatan metinlerden biri. Extended Essay’de de benzer bir mantık işliyor: toplam puana göre A’dan E’ye kadar bir harf notu veriliyor ve her oturumda Grade Boundary değerleri hafifçe değişebiliyor.
Bu maddeleri supervisor ile yaptığın görüşmelere götürüp birlikte üzerinden geçmek, hem fokusunu hem de motivasyonunu güçlendirir.
Taslağın bittiğinde şu mini checklist üzerinden hızlı bir tur atabilirsin:
Bu rehber boyunca Extended Essay’in temel kurallarına, 2025 sonrası yapıya, konu seçme ve Research Question geliştirme adımlarına, yazım sürecinin planlanmasına ve 20 güncel araştırma sorusu örneğine baktın. Ama asıl önemli olan, bunların senin için kişisel bir plana dönüşmesi.
Bugün kısa bir zaman ayırıp ilgi duyduğun 2–3 alanı not al, sonra bu alanlardan birini seçip bağlam, tür ve dil olgusu ekleyerek daralt ve taslak bir Research Question yazmayı dene. Supervisor ile ilk görüşmene bu taslakla gittiğinde, sürece bir adım önde başlamış olursun.
Extended Essay’i pasif bir zorunluluk yerine, kendi sesini İngilizceyle bulduğun yaratıcı bir araştırma alanı olarak gördüğünde, hem çalışma motivasyonun artar hem de ortaya çıkan iş, Grade Boundary kaygısını azaltacak kadar güçlü bir seviyeye yaklaşır.
Bir ormanın kesilmesine “evet” ya da “hayır” demek kolay görünebilir, ama IB Environmental Systems and Societies (ESS) içinde önemli olan kararın kendisi değil, neden o
Bir nehri kirleten fabrikanın bacası sadece duman mı çıkarır, yoksa görünmeyen bir fatura da mı üretir? IB ESS’de environmental economics, tam olarak bu görünmeyen faturayı
Bir nehre atılan atık, bir gecede balıkları öldürebilir, ama o atığın durması çoğu zaman aylar, hatta yıllar alır. Çünkü çevre sorunları sadece “bilim” sorusu değil,
Şehirde yürürken burnuna egzoz kokusu geliyor, ufuk çizgisi gri bir perdeyle kapanıyor, bazen de gözlerin yanıyor; bunların hepsi urban air pollution dediğimiz konunun günlük hayattaki
Şehir dediğimiz yer, sadece binalar ve yollardan ibaret değil, büyük bir canlı organizma gibi sürekli besleniyor, büyüyor, ısınıyor, kirleniyor, bazen de kendini onarmaya çalışıyor. IB
IB ESS Topic 8.1 Human populations, insan nüfusunun nasıl değiştiğini, bu değişimin nedenlerini ve çevre üzerindeki etkilerini net bir sistem mantığıyla açıklar. Nüfusu bir “depo”
Bir gün marketten eve dönüyorsun, mutfak tezgahına koyduğun paketli ürünlerin çoğu, aslında üründen çok ambalaj gibi görünüyor. Üstüne bir de dolabın arkasında unutulan yoğurt, birkaç
Evde ışığı açtığında, kışın kombiyi çalıştırdığında ya da otobüse bindiğinde aslında aynı soruyla karşılaşıyorsun, bu enerjiyi hangi kaynaktan üretiyoruz ve bunun bedelini kim ödüyor? IB
Bir musluğu açtığında akan su, markette aldığın ekmek, kışın ısınmak için yaktığın yakıt, hatta telefonunun içindeki metal parçalar; hepsi natural resources (doğal kaynaklar) denen büyük
Gökyüzüne baktığında tek bir “hava” var gibi görünür, ama aslında atmosfer kat kat bir yapı gibidir ve her katın görevi farklıdır. IB Environmental Systems and