IB Economics dersinde en çok stres yaratan ödev çoğu öğrenci için IB Economics Internal Assessment oluyor, çünkü hem yazma becerini hem de ekonomi bilgisini aynı anda göstermen gerekiyor. IA, üç ayrı syllabus ünitesinden (Microeconomics, Macroeconomics, Global Economy) seçilmiş güncel haber yazılarına dayanan, her biri maksimum 750–800 kelimelik üç farklı commentary’den oluşan bir portföy yapısı kullanıyor ve hepsi birlikte tek bir “portfolio” olarak değerlendiriliyor. Bu yüzden her commentary tek başına iyi görünmeli, ama aynı zamanda portföyün genel tutarlılığına ve çeşitliliğine de katkı sağlamalı.
Internal Assessment, final IB Economics notunun SL için yaklaşık yüzde 30’unu, HL içinse yüzde 20’sini oluşturduğu için, küçük bir yazı ödevi gibi görünse de sonuçta diploma notunu etkileyen ciddi bir bileşen haline geliyor. Okulunun Internal Assessment sonuçları, resmi IB Grade Boundary değerleriyle buluştuğunda, birkaç puanlık fark bile toplam skoru ve final harf notunu değiştirebiliyor. Yani iyi planlanmış, kriterlere uygun, net ve temiz yazılmış bir IA seni hem sınav baskısından bir miktar kurtarıyor, hem de güvenli bir “not yastığı” sağlıyor.
Bu yazıda sana, Türk bir IB öğrencisi olarak, adım adım anlaşılır bir IA yazım rehberi sunacağım, böylece ne yapacağını bilmeden boş sayfaya bakmak zorunda kalmayacaksın. Önce konu seçiminden article bulmaya, commentary yapısını kurmaktan ekonomik şema ve evaluation bölümünü yazmaya kadar pratik bir yol haritası göreceksin, sonra da direkt kullanabileceğin veya kendine uyarlayabileceğin 20 örnek IA research question ile fikir havuzun netleşecek. Amaç, seni gereksiz detayla boğmak değil, süreci sadeleştirip kaygını azaltmak ve “Bunu yapabilirim” hissini vermek.
IB Economics IA Temelleri: Yapı, Kurallar ve Değerlendirme Ölçütleri
IB Economics Internal Assessment ilk bakışta üç kısa yazıdan oluşuyormuş gibi görünse de, aslında formatı, kelime sınırı ve rubric detaylarıyla oldukça net tanımlanmış bir akademik çalışma seti gibi çalışır. Bu bölümü okuduktan sonra, elinde ne yazman gerektiğini ve öğretmeninin nelere puan verdiğini çok daha net göreceksin.
IB Economics IA Formatı: 3 Commentary, 800 Kelime Sınırı ve Syllabus Üniteleri
IB Economics IA, üç ayrı commentary içeren tek bir portfolio olarak gönderilir ve her commentary kendi içinde bağımsız bir mini makale gibi değerlendirilir. Buna ek olarak, IB syllabus içindeki üç ana unit ile tutarlı bir dağılım beklenir, bu yüzden planı en başta doğru kurmak çok işini kolaylaştırır.
Syllabus tarafında üç ana alan vardır:
- Microeconomics (fiyatlar, piyasalar, elasticities, market failure, government intervention vb.)
- Macroeconomics (growth, unemployment, inflation, fiscal policy, monetary policy vb.)
- The Global Economy (trade, protectionism, exchange rates, balance of payments, economic development vb.)
Genel kural, portfoliodaki üç commentary’nin farklı syllabus alanlarını kapsaması yönündedir, bu hem akademik çeşitlilik sağlar hem de IB’nin “breadth” beklentisini karşılar. Çoğu okulda kullanılan klasik ve güvenli dağılım şöyle olur:
- commentary: Microeconomics
- commentary: Macroeconomics
- commentary: The Global Economy
Her commentary için maksimum kelime sınırı 800 kelimedir ve bu sınırı aşmak, rubric’te doğrudan risk anlamına gelir. Word count hesaplarken hangi bölümlerin dahil olduğuna çok dikkat etmek gerekir, çünkü IB bu konuda oldukça katıdır.
Genel olarak kelime sayımına dahil olan bölümler:
- Giriş, analiz, açıklama, evaluation dahil tüm ana metin
- Article ile ilgili yaptığın açıklamalar ve quote içindeki yorumların
- Diyagramların altında yer alan açıklayıcı cümleler (kısa, tek satırlık etiketler hariç)
Genel olarak kelime sayımına dahil olmayan bölümler:
- Commentary başlığı ve öğrenci bilgisi
- Diyagram üzerindeki etiketler (örneğin
P1, Qe, S1, D2 gibi kısa gösterimler) - Diyagramın çok kısa, şekil başlığı gibi düşünülebilecek ismi
- References / Bibliography bölümü
- Article’ın künyesi (gazete adı, tarih, link vb.)
- Çok kısa, açıklama içermeyen footnote kullanımları
Örnek bir portfolio dağılımını kafanda daha net canlandırabilmen için şöyle düşünebilirsin:
- Microeconomics commentary: Türkiye’de asgari ücret artışının işgücü piyasası üzerindeki etkisini anlatan bir haber, burada labor market, minimum wage, unemployment, elasticity konularını kullanırsın.
- Macroeconomics commentary: Avrupa’da faiz oranı kararlarının enflasyon ve büyüme beklentilerine etkisini tartışan bir haber, burada interest rates, aggregate demand, inflation, output gap gibi kavramlara girersin.
- Global Economy commentary: Bir ülkenin ithalat vergilerini artırması, korumacı politikalar ya da exchange rate şoklarıyla ilgili bir haber, burada tariffs, protectionism, balance of trade, currency depreciation gibi başlıkları kullanırsın.
Böyle bir dağılım, hem öğretmeninin hem de external examiner’ın “bu öğrenci syllabus kapsamını geniş bir şekilde kullanmış” demesini sağlar, aynı zamanda seni sınav döneminde de çok rahatlatır, çünkü her üniteyi gerçek hayat örneği üzerinden bir kez ciddi anlamda çalışmış olursun.
IB Rubric ve Kriterler: Diagram, Terminology, Application, Key Concepts, Evaluation
IB Economics IA toplamda yaklaşık 45 puan üzerinden değerlendirilir ve her commentary, belirli ana kriterler üzerinden puanlanır. Okuluna göre tablo farklı şekilde sunulabilir ama içerik her yerde neredeyse aynıdır. Ana başlıklar kabaca şöyle özetlenebilir:
- Use of Diagrams
Diyagramların, anlatmak istediğin ekonomik olguyu net göstermesi, doğru çizilmiş ve tam etiketlenmiş olması beklenir. Article’daki duruma birebir uyumlu, açıklayıcı ve analiz kısmıyla entegre kullanılmış şemalar sana yüksek puan getirir. - Use of Terminology
Ekonomik kavramları doğru adlarıyla, yerinde ve tutarlı şekilde kullanman istenir, örneğin sadece “price goes up” demek yerine “equilibrium price increases because of a rightward shift in demand” gibi net bir ekonomi dili kullanman beklenir. Terminology kısmı, hem kavram bilgisini hem de akademik dil becerini yansıtır. - Application and Analysis
Teoriyi article’a “uygulama” kısmıdır; burada soyut model anlatmazsın, haber metnindeki somut olayı ekonomik şema ve kavramlarla açıklarsın. İyi bir analysis, sebep-sonuç ilişkilerini adım adım kurar, ceteris paribus varsayımlarını ima eder ve her değişkenin neyi nasıl etkilediğini açıkça gösterir. - Use of Key Concepts
IB Economics syllabus içinde geçen key concepts (scarcity, choice, efficiency, equity, change, interdependence, intervention, sustainability) ile bağlantı kurman beklenir. Her commentary’de en az bir veya birkaç key concept ile olayı ilişkilendirmen, hem teori hem de IA formatı açısından sana avantaj sağlar. - Evaluation
Bu bölüm, “so what?” sorusuna verilen cevaptır; farklı bakış açılarını tartışır, kısa ve uzun dönem etkileri ayırır, politika önlemlerinin avantaj ve dezavantajlarını karşılaştırırsın. Evaluation ne kadar dengeli, kanıta dayalı ve article bağlamına oturan bir tartışma sunarsa, rubric’te o kadar yukarı çıkar.
Resmi ve en güncel rubric detaylarına, birçok üniversitenin IB destek sayfalarında paylaşılan IB Economics IA rubrics dokümanlarından, genellikle .edu uzantılı kurumsal sitelerde yayınlanan rehberlerden ulaşabilirsin. IA yazarken elinin altında bu rubric’in basılı ya da pdf hali olması, her paragrafın gerçekten puan getiren bir amaca hizmet edip etmediğini kontrol etmeni çok kolaylaştırır.
Süreç Planlama: Zaman Yönetimi, Son Teslim Tarihleri ve Öğretmen Geri Bildirimi
IA yazım süreci, IB Diploma Programı boyunca seni sürekli takip eden uzun soluklu bir maraton gibidir ve en büyük hata, bu işi “yarın da bakarım” diyerek sürekli ertelemektir. Çoğu okulda IA takvimi, Year 1’in sonlarına doğru veya Year 2’nin başlarında netleşir, ama senin zihninde süreç çok daha erken başlarsa kaygın ciddi biçimde düşer.
Genel akış çoğu okulda kabaca şöyle işler:
- Öğretmen syllabus ünitelerini bitirmeye yaklaştığında, IA formatını, kelime sınırını ve rubric’i açıklar.
- Belirli bir tarihe kadar article seçmen, unit eşlemesini yapman ve research question fikri geliştirmen istenir.
- Her commentary için bir first draft teslim tarihi belirlenir.
- Öğretmen, draft üzerinde yazılı veya sözlü feedback verir, sen de bu geri bildirimle final version hazırlarsın.
- Portfoliodaki üç commentary, okulun belirlediği son tarihten önce IB sistemine yüklenir.
Her commentary için küçük ama gerçekçi bir mini takvim oluşturmak, işleri son haftaya kalmadan bitirmenin en pratik yoludur. Örnek bir zaman planı şöyle olabilir:
- Gün 1–3: Article seçimi ve okuma
Farklı gazetelerden birkaç güncel haber oku, öğretmeninle kısa bir onay süreci geçir, hangi unit’e gideceğini netleştir. Bu aşamada syllabus kitabını da açık tut, hangi concept ve diagram’ları kullanabileceğini not al. - Gün 4–6: Planlama ve outline
Commentary için kabaca bir yapı çıkar: girişte ne söyleyeceksin, hangi diyagramı nerede kullanacaksın, analysis akışı nasıl ilerleyecek, evaluation’da hangi argümanları tartışacaksın gibi başlıkları madde madde yaz. Kelime sınırını da kenara not al, örneğin 150 kelime giriş, 400–450 kelime analysis, 150–200 kelime evaluation gibi. - Gün 7–10: First draft yazımı
Planı açarak tam metni yaz, bu aşamada “mükemmel olsun” takıntısına girmeden, önce düşüncelerini akıcı bir şekilde kağıda dökmeye odaklan. Diyagramları çiz, referans bilgisini not et, ama görsel düzenlemeyi final aşamaya da bırakabilirsin. - Gün 11–13: Gözden geçirme ve polish
Metni yüksek sesle okuyarak akıcılığı kontrol et, gereksiz tekrarları çıkar, terminology kullanımını güçlendir. Kelime sayımını net olarak yap, 800’e çok yaklaşan yerleri sıkıştır, çok altta kalmışsan analysis veya evaluation bölümünü güçlendir. - Gün 14: Draft teslimi ve teacher feedback
Draft’ı öğretmenine teslim et, eleştiriye açık ol, feedback’i savunmaya geçmeden, “bu commentary’yi nasıl bir seviye yukarı taşıyabilirim” bakışıyla dinle ve not al.
Feedback geldikten sonra, final version için birkaç gün daha ayırmak iyi olur; özellikle evaluation bölümünü derinleştirmek, diyagramları temizlemek ve research question ile sonuç kısmı arasındaki uyumu kontrol etmek bu aşamada büyük fark yaratır. Üç commentary’yi peş peşe yazmak yerine, takvimi yıl içine yaymak, aynı anda hem IA hem de Extended Essay ve exam revision baskısı yaşamaman için en mantıklı stratejidir.
Kısaca, IA sürecini küçük parçalara böldüğünde, her bir commentary yönetilebilir bir mini proje haline gelir, böylece son hafta panik yapmak yerine, elinde gerçekten düzenlenmiş, rubric’e göre parlatılmış ve öğretmen feedback’iyle güçlendirilmiş bir portfolio olur.
Adım Adım IB Ekonomi Commentary Yazım Rehberi
Photo by RDNE Stock project
IB Economics IA commentary yazarken elinde net bir yol haritası olduğunda, 800 kelimelik metin gözünü çok daha az korkutur. Bu bölümde, haber seçimi ile başlayan süreci research question, giriş, analiz ve evaluation aşamalarına kadar parçalara ayırıp, her adımda nelere dikkat etmen gerektiğini somut örneklerle göreceksin.
Doğru Haber Makalesini Seçmek: Güncellik, Güvenilir Kaynak ve Ekonomik İçerik
Commentary’nin kalitesi, çok büyük ölçüde seçtiğin haberle başlar, bu yüzden haber seçimini “ne bulduysam olur” gözüyle değil, belli kriterlere göre yapmak en akıllıca yaklaşım olur.
Güvenli bir haber seçimi için şu temel noktaları kontrol et:
- Güncellik:
IB, Internal Assessment için son 12 ay içinde yayınlanmış bir article bekler. Bu hem rubric uyumu sağlar hem de senin gerçek hayattaki güncel bir ekonomik olayı tartıştığını gösterir. Article tarihini mutlaka kontrol et ve künyede net olarak yaz. - Gerçek bir ekonomik olay veya politika:
Haber, soyut bir yorum yazısı değil, ölçülebilir bir ekonomik gelişmeyi içermeli. Örneğin:- Asgari ücret artışı, vergi oranı değişikliği, sübvansiyon kararı gibi government intervention örnekleri,
- İşsizlik oranlarındaki değişim, enflasyon verisi, büyüme oranı gibi macroeconomic indicators,
- Kur dalgalanmaları, ithalat vergisi (tariff), kota (quota), ihracat teşviki gibi trade ve exchange rate ile ilgili gelişmeler.
- Türkiye odaklı veya global örnekler:
Türkiye’den bir article seçmek, hem verileri daha iyi anlamanı hem de commentary boyunca somut örnek bulmanı kolaylaştırır. Mesela:- “2025’te Türkiye’de asgari ücret zammı ve genç işsizlik oranları”
- “TCMB faiz kararı ve enflasyon beklentileri”
Ancak yalnızca Türkiye’ye sıkışmak zorunda değilsin, Eurozone faiz kararları, ABD’deki monetary policy değişiklikleri veya bir ülkenin ithalat tarifelerini artırması gibi global haberler de IA için gayet uygundur.
- Kaynak güvenilirliği:
Article, mümkün olduğunca saygın bir gazete, haber sitesi veya resmi kurum içinden olmalı. Örneğin:- Ulusal ve uluslararası tanınmış gazeteler,
- Merkez bankası, TÜİK benzeri istatistik kurumlarının haber bültenlerini özetleyen haberler,
- Büyük ekonomi portalları veya ajanslar.
Sosyal medya post’ları, blog entry’leri ya da isimsiz köşe yazıları IA için riskli durur.
- Dil ve teknik seviye:
Article çok yüzeysel olmamalı, sana yeterince veri ve bağlam vermeli, ama aynı zamanda akademik makale kadar teknik de olmamalı. Aşırı matematiksel, çok uzun PDF raporlar işini zorlaştırır. En ideali,- Politikanın ne olduğunu ve ne zaman açıklandığını,
- Hangi grupları etkilediğini,
- Gerekirse birkaç sayı veya oran verdiğini,
ama yine de lise düzeyinde okunabilir kaldığını gördüğün bir haber metnidir.
Kısa bir kontrol listesi hazırlayabilirsin: “12 ay içinde mi, gerçek bir ekonomik politika mı, güvenilir kaynak mı, syllabus unit ile uyumlu mu?” sorularının hepsine “evet” diyebiliyorsan, o article büyük ihtimalle commentary için uygundur.
Güçlü Bir Research Question Yazmak: Odak, Netlik ve Sınırlandırma
Research question, commentary’nin iskeleti gibi çalışır, bu yüzden ilk günden net ve odaklı bir soru yazmak seni kelime sınırı içinde tutar ve rubric’te daha temiz bir görünüm sağlar.
İyi bir IA research question için şu üç özelliğe odaklan:
- Belirli bir yer
Soru mutlaka belirli bir ülke, şehir veya bölge içermeli. “In Turkey”, “in Istanbul”, “in the Eurozone” gibi net bir coğrafi tanım kullan. - Belirli bir politika veya olay
Soyut bir konu değil, article’da geçen somut bir ekonomi politikasını ya da piyasa olayını hedefle. Örneğin “minimum wage increase”, “fuel subsidy”, “import tariff”, “interest rate cut”. - Belirli bir zaman aralığı veya kısa dönem
“In 2025”, “between 2024 and 2025”, “in the short run” gibi zaman vurgusu, soru kapsamını kontrol altında tutmana yardım eder.
Kullanabileceğin bazı soru kalıpları:
- “How will…?”
- “How will the rise in minimum wage in Turkey in 2025 affect unemployment among young workers?”
- “To what extent…?”
- “To what extent will the increase in fuel taxes in Germany in 2024 reduce gasoline consumption?”
- “What is the impact of…?”
- “What is the impact of the recent interest rate cuts in Brazil on inflation and economic growth?”
Dikkat etmen gerekenler:
- Soru çok geniş olmamalı:
- Kötü örnek: “How does inflation affect the economy?”
- Daha iyi: “How has the recent rise in inflation in Turkey affected real wages of low-income workers in 2024?”
- Soru çok dar ve ölçülemez de olmamalı:
- Çok dar: “How will the price of simit change in one bakery in Istanbul after the wheat subsidy?”
Bu kadar mikro ve ölçülmesi zor bir durum commentary’i zorlama hale getirir.
- Syllabus uyumu:
Research question, mutlaka ilgili syllabus unit ile net bir bağlantı kurmalı. Microeconomics commentary yazıyorsan “market structure, elasticity, indirect tax, subsidy, price ceiling, price floor” gibi kavramlar; Macroeconomics için “AD, AS, unemployment, inflation, fiscal policy”; Global Economy için “tariff, quota, exchange rate, current account, economic development” gibi başlıklar soru içinde zımnen yer almalı.
Kısaca, research question’un article, diagrams ve syllabus unit ile mantıklı bir üçgen oluşturması gerekiyor. Soru bu üç ayakla uyumluysa, commentary boyunca konu dışına çıkmadan derin analiz yapman çok daha kolay olur.
Giriş Paragrafı Yazımı: Article Özeti, Ekonomik Sorun ve Key Concept Tanıtımı
İyi yazılmış bir giriş, okuyucuya “bu commentary neden var ve ben ne okuyacağım?” sorusunun cevabını hızlıca verir. Yaklaşık 100 kelimelik bir giriş paragrafı için basit bir şablon kullanabilirsin.
Girişte sıralama şöyle olabilir:
- Article özetini 1–2 cümlede ver
- “The article from [gazete adı] published on [tarih] reports that…”
- Ana ekonomik sorunu tanımla
- “The government has decided to increase the minimum wage, which is expected to affect unemployment and income distribution.”
- Kullanacağın syllabus unit ve key concept’i belirt
- “This commentary will apply microeconomic theory of labour markets and the key concept of equity.”
- Gerekirse 1–2 teknik terimi kısaca tanımla
- “Terms such as minimum wage, unemployment and labour demand will be explained using standard supply and demand analysis.”
Örnek bir giriş taslağı:
“In an article published in January 2025, a Turkish newspaper reports the government’s decision to increase the national minimum wage to address rising living costs. This policy is expected to influence unemployment among young workers and the overall distribution of income. This commentary applies microeconomic labour market theory and the key concept of equity to analyse the likely effects of the higher minimum wage. Concepts such as supply and demand for labour, unemployment and real income will be explained with reference to the Turkish context.”
Bu tarz bir giriş, article’a atıf yapar, ekonomik problemi ortaya koyar, hangi theory ve key concept ile ilerleyeceğini söyler ve okuyucuyu analize hazırlar.
Analiz Bölümü: Economic Theory, Diagram ve Gerçek Hayat Uygulaması
Commentary’nin en büyük ve en önemli kısmı analysis bölümüdür, çünkü burada economic theory’yi gerçek hayata bağlayarak, IB examiner’ın görmek istediği “uygulama becerisini” gösterirsin.
İyi bir analiz akışı için şu adımları kullanabilirsin:
Teoriyi kısa ve net özetle
Önce soyut modeli çok uzatmadan açıkla. Örneğin, minimum wage ile ilgili bir microeconomics commentary’de:
- “In a competitive labour market, the equilibrium wage is determined where the labour demand and labour supply curves intersect.”
Diyerek, diagramı kafada canlandıracak temel cümleyi kur.
Uygun diagram türünü seç
Article’daki olaya göre farklı diagrams kullanabilirsin:
- Demand and supply diagram:
- Price ceiling, price floor, indirect tax, subsidy, shortage, surplus gibi micro konuları için.
- Labour market or unemployment diagram:
- Minimum wage, trade union, wage rigidities.
- AD–AS diagram (Aggregate Demand and Aggregate Supply):
- Inflation, deflation, economic growth, fiscal policy, monetary policy.
- Tariff diagram veya subsidy diagram:
- Import tariffs, export subsidies, government intervention in trade.
- Exchange rate diagram:
- Currency depreciation, appreciation, fixed vs floating exchange rate.
Diyagramı anlatırken, eksen ve eğrileri sözle netleştir:
- Dikey eksende price (örneğin wage rate, general price level), yatay eksende quantity (labour, output, imports) yer alır.
- Eğrileri
D1, D2, S1, S2 gibi etiketle, policy etkisini gösterirken hangi eğrinin hangi yöne kaydığını açıkça yaz. - Equilibrium noktalarını
E1, E2 olarak göster, her birine karşılık gelen equilibrium price ve equilibrium quantity değerlerini işaretle.
Teoriyi article’a adım adım uygula
Burada “According to the article…” kalıbını sık ama doğal biçimde kullanabilirsin. Örneğin:
- “According to the article, the government increased the minimum wage above the equilibrium wage. On the labour market diagram, this is shown as a price floor set above the equilibrium wage level, which creates excess supply of labour and therefore unemployment among low-skilled or young workers.”
Önemli olan, her teorik adımı article’daki somut bir bilgiye bağlamak:
- Article belirli bir rakam veriyorsa, bunu yorumla.
- Belirli bir gruptan bahsediyorsa (young workers, low-income households, exporters), diyagramdaki etkisini o grup üzerinden tartış.
Referans verirken kelime sayımını ve akışı koru
Article’a atıf yaparken:
- Kısa tut: “According to the article”, “The article states that”, “The article reports that” gibi kalıplar yeter.
- Uzun direkt alıntılardan kaçın, onun yerine article’ın söylediğini kendi cümlenle özetle.
- Aynı bilgiyi tekrar tekrar söylemek yerine, bir kez açıklayıp sonra analize yoğunlaş.
Güçlü bir analysis bölümü, okuyucunun diyagramları zihninde net canlandırmasını sağlar, sebep-sonuç ilişkilerini açık kurar ve her aşamada “bu neyi, kimi ve nasıl etkiliyor?” sorusuna cevap verir.
Evaluation ve Sonuç: Kısa, Dengeli ve Gerçekçi Değerlendirme Yazmak
Evaluation, commentary’de “peki bu politikanın artıları, eksileri ve gerçek hayattaki karşılığı ne?” diye sorduğun bölüm olur. Burada amaç, sadece teoriyi tekrar anlatmak değil, farklı bakış açılarını ve sınırlılıkları göstererek dengeli bir değerlendirme yazmaktır.
Evaluation’da mutlaka yer vermen gereken başlıklar:
- Kısa vadeli ve uzun vadeli etkiler
- Short run’da talep, fiyat, istihdam üzerindeki hızlı etkileri anlat.
- Long run’da investment, productivity, economic growth gibi değişkenler üzerinde olası sonuçları tartış.
- Farklı stakeholder grupları
En az şu grupları ayrı ayrı düşün:- Consumers: Fiyatlar, erişilebilirlik, consumer surplus üzerindeki etkiler.
- Producers: Costs, profits, investment decisions.
- Workers: Employment, real wages, job security.
- Government: Tax revenue, budget, political costs, policy credibility.
- Policy’nin avantaj ve dezavantajları
Dengeli olmak için her zaman artı ve eksi tarafları beraber yaz:- Avantajlar: Equity artışı, poverty reduction, externalities’in azalması, market failure düzeltmesi gibi.
- Dezavantajlar: Inefficiency, higher costs, deadweight loss, black market risk gibi.
- Ceteris paribus ve model sınırlılıkları
Kullandığın economic model’lerin gerçek hayatta tam olarak geçerli olmadığını, çünkü ceteris paribus (diğer her şey sabit) varsayımının gerçek hayatta nadiren sağlandığını kısaca belirt. Ayrıca:- Verilerin eksik veya belirsiz olduğu noktaları,
- Political constraints, time lags, information failure gibi faktörleri de kısaca hatırlat.
Yaklaşık 100–150 kelimelik bir evaluation paragrafı şu iskeleti takip edebilir:
“In the short run, the policy is likely to lead to … for consumers and … for producers, as shown by … . However, in the long run, it may result in …, which could affect economic growth and income distribution. While consumers/workers may benefit from …, producers/government could face higher costs or reduced incentives. The effectiveness of the policy also depends on factors not captured in the simple diagram, such as information levels, enforcement and external economic conditions. Overall, although the policy has the potential to achieve …, it may also create trade-offs between efficiency and equity.”
Son olarak, conclusion kısmında yeni bir argüman açmamalısın. Sadece ana bulgunu net bir cümle ile toparla, örneğin:
“Overall, the increase in the minimum wage in Turkey is likely to improve equity for low-income workers in the short run, but it may also raise unemployment among young and low-skilled workers if labour demand is relatively elastic.”
Böylece examiner, commentary’yi bitirdiğinde, hem ne savunduğunu hem de bunu hangi ekonomik gerekçelerle yaptığını tek cümlede görebilir.
En Çok Yapılan Hatalar ve IB Economics IA’de Yüksek Not İçin İpuçları
Bu noktaya kadar formatı ve yapıyı kavradıysan, sıradaki adım çok daha kritik hale geliyor: hangi hatalardan kaçınacağını bilmek. Examiner yorumlarında en sık görülen sorunlar aslında çok benzer, bu da senin için büyük avantaj, çünkü bunları bilerek yazarsan, çoğunu en baştan engelleyebilirsin.
Aşağıdaki alt başlıkta hem not kırdıran tipik hataları hem de her biri için hızlı çözüm yollarını göreceksin, sonra da yüksek not alan IA’lerin ortak özelliklerini toplayan pratik bir kontrol listesiyle bölümü bağlayacağız.
Sık Yapılan Hatalar: Kelime Sınırını Aşmak, Teoriyi Ezber Gibi Yazmak, Diagram Eksikliği
IB Economics Internal Assessment’te öğrencilerin büyük kısmı teori bilgisinden değil, format ve odak hatalarından puan kaybediyor. Aşağıdaki beş başlık, examiner raporlarında defalarca geçen klasik tuzaklar.
1. 800 kelime sınırını aşmak ve “gizlice” fazla yazmaya çalışmak
Birçok öğrenci, 800 kelime sınırıyla savaşmaya çalışıyor, sonra da evaluation’a yer kalmayınca rubric’te doğrudan puan kaybediyor. Examiner, sınırı aştığında metnin fazlasını okumayabiliyor, bu da genelde evaluation ve key concept gibi en çok puan getiren yerleri yakıyor.
- Kısa çözüm:
Her taslakta net bir word count yap, 720–780 bandını hedefle.- Giriş: yaklaşık 120 kelime
- Analysis: yaklaşık 420–480 kelime
- Evaluation ve sonuç: yaklaşık 150–180 kelime
Gereksiz tekrar gördüğün her cümleyi acımadan çıkar, özellikle article özetini şişirme.
2. Article ile bağlantı kurmadan textbook özeti yazmak
Bazı commentary’ler, sanki Economics textbook içinden “Summary” kopyalanmış gibi görünüyor. Öğrenci uzun uzun market failure, AD–AS ya da tariff tanımlıyor ama article’a yalnızca arada bir dönüyor. Bu durumda examiner, Application and Analysis kriterinde yüksek band’a çıkmakta çok isteksiz davranıyor.
- Kısa çözüm:
Her teorik paragraf için kendine şu kontrolü sor:
“Bu cümlede article’dan bir şey kullanıyor muyum?”
Kullanmadığın teoriyi kısalt, hatta gerekirse kaldır.
“According to the article…” veya “The article reports that…” gibi bağlayıcı ifadeleri bilinçli biçimde kullan, ama metni onlarla doldurup yapay hale getirme.
3. Yanlış veya eksik çizilmiş diagramlar
IB Economics IA’de diagram sadece süs değil, bağımsız bir kriter. Eğriler yanlış yöne kaydığında, eksen isimleri eksik olduğunda veya equilibrium noktaları işaretlenmediğinde examiner hem diagram kriterinden hem de analysis’ten puan kırabiliyor.
En sık görülen diyagram hataları şunlar oluyor:
- Eksen adları yazılmıyor (
Price level, Real output, Wage rate, Quantity of labour vb.) - Eğriler yanlış yönde kayıyor veya hiç kaymıyor
- Minimum wage, price floor, price ceiling yanlış seviyeye çiziliyor
E1, E2, P1, Q1 gibi etiketler eksik kalıyor- Kısa çözüm:
Diyagram çizerken şu mini checklist’i kullan:- Eksen adları net mi?
- Eğriler isimlendirilmiş mi (
D1, D2, S1, S2, AD, AS)? - Politika veya şok, doğru yönde kayma ile gösterilmiş mi?
- Eski ve yeni equilibrium noktaları işaretli mi, fiyat ve miktar farklılıkları belirtilmiş mi?
Maalesef kötü çizilmiş bir diagram, iyi bir analizi bile zayıf gösteriyor, bu yüzden diyagramlara “ekstra” zaman ayırmak her zaman mantıklı.
4. Key concept kullanmamak veya sadece isim olarak yazmak
IB Economics syllabus içinde yer alan key concepts (scarcity, choice, efficiency, equity, change, interdependence, intervention, sustainability) commentary’de aktif olarak kullanılmak zorunda. Pek çok öğrenci girişte “This commentary will use the key concept of equity.” deyip sonra metnin geri kalanında bir daha dönmüyor.
- Kısa çözüm:
Konuna en çok uyan 1 veya 2 key concept seç, sonra analiz ve evaluation kısmında gerçekten kullan:- Minimum wage için: equity, efficiency
- Tariff için: intervention, efficiency, interdependence
- Environmental tax için: sustainability, intervention
Değerlendirme yaparken “This policy improves equity but may reduce efficiency because…” gibi net cümlelerle concept’i cümle içinde işle.
5. Evaluation yerine uzun bir tekrar yapmak
Son bölümde en sık yapılan hata, bütün analizi paragraf halinde tekrar anlatmak oluyor. Öğrenci, farklı açıları tartmak yerine “as mentioned before” kalıbıyla aynı argümanları özetliyor. Examiner bunu görür görmez Evaluation band’ında seni yukarı çıkarmaktan uzaklaşıyor.
- Kısa çözüm:
Evaluation’da sadece şunlara odaklan:- Short run vs long run etkiler
- Farklı stakeholder gruplarına etkiler
- Policy’nin avantaj ve dezavantajları
- Model ve data sınırlılıkları
“On the one hand / on the other hand” veya “however” gibi bağlaçlarla gerçek karşılaştırmalar yap, basit tekrarları kes. Yeni teori anlatma, sadece daha önce anlattığın etkileri tart, karşılaştır, tartış.
Yüksek Not Alan IA’lerin Ortak Özellikleri: Netlik, Odak ve Tutarlı Terminology
IB Economics’te 6–7 bandında gezen IA’lere baktığında, hepsinin farklı konu ve article’lara rağmen paylaştığı birkaç net özellik görüyorsun. Teori seviyesi bazen benzer, farkı yaratan şey düzen, netlik ve odak oluyor.
Başarılı IA’lerde genelde şunlar öne çıkıyor:
- Açık ve odaklı research question
Soru hem syllabus unit ile uyumlu hem de çok geniş değil. Belirli bir ülke, belirli bir politika ve kısa bir dönem içeren net bir yapı var. Okur, ilk satırda “Bu commentary tam olarak neyi tartışacak?” sorusunun cevabını alıyor. - Article ile birebir bağlantı kuran analiz
Commentary boyunca “textbook mode” değil, “real world mode” görülüyor. Teori birkaç cümle ile kuruluyor, geri kalan kısım article’daki veri, aktörler ve sonuçlar üzerinden ilerliyor. Examiner, Application kriterinde yüksek band’a çıkmakta zorlanmıyor. - Temiz, okunaklı ve mantıklı seçilmiş diagramlar
Her diagram, doğrudan research question’la ilişkili. Gereksiz ikinci, üçüncü diyagramlarla karmaşa yaratılmıyor. Eksenler, eğriler ve equilibrium noktaları net, kaymalar mantıklı, açıklama metniyle uyum içinde. Görsel, analysis paragrafıyla beraber düşünülmüş. - Tutarlı ve doğru kullanılan ekonomik terminology
“Price goes up” yerine “equilibrium price rises”, “money value goes down” yerine “purchasing power falls” gibi net ekonomik dil kullanılıyor. Aggregate demand, marginal cost, opportunity cost, price elasticity of demand gibi kavramlar doğru bağlamda geçiyor, ama cümleler yine de sade kalıyor. - Kısa ama net cümleler ve iyi paragraf yapısı
Her paragraf tek bir ana fikre hizmet ediyor. Gereksiz süslü dil yok, ama metin de liste hissi vermiyor. Examiner, metni bir kere okuduğunda “Bu öğrenci ne demek istiyor?” diye geri dönmek zorunda kalmıyor. - Gerçek anlamda güçlü evaluation
Yalnızca “this is good” veya “this is bad” denmiyor, trade-off’lar açıkça gösteriliyor. Policy’nin kim için, ne zaman ve hangi koşullarda daha iyi ya da daha kötü olabileceği tartışılıyor. Short run ve long run ayrımı net, stakeholder analizi dengeli.
Bu özellikleri kendi metninde yakalamak için, commentary’yi bitirdikten sonra kendini kısaca “teacher mode”a alman çok işe yarar. Aşağıdaki küçük self-check list’i yazdığın her IA için kullanabilirsin.
Self-check list: Kendi IA’ni teacher lens ile okuma
Metni yazdıktan sonra kendine şu soruları sırayla sor:
- Research question
- RQ cümlesini tek başına okuduğumda, hangi ülke, hangi politika ve hangi dönemden bahsettiğim net mi?
- Soruyu gören biri bunun Micro, Macro mu yoksa Global Economy commentary’si olduğunu anlayabiliyor mu?
- Article bağlantısı
- Her ana paragrafta article’a en az bir net gönderme var mı?
- Uzun teori anlatıp article’a sadece giriş ve sonuçta mı dönüyorum, yoksa teori her adımda gerçek olaya mı bağlı?
- Diagram kalitesi
- Diyagramı görmeden yalnızca açıklamayı okuyan biri, ne çizmiş olabileceğimi tahmin edebilir mi?
- Çizdiğim her diyagram, research question’ı cevaplamaya gerçekten yardım ediyor mu, yoksa “güvenli olsun diye eklenmiş” bir süs mü?
- Terminology kullanımı
- Gündelik ifadeleri gereksiz yere mi kullanıyorum, yoksa mümkün olduğunca ekonomik terminology ile mi konuşuyorum?
- Aynı kavram için farklı kelimeler kullanıp kafa karışıklığı yaratıyor muyum, yoksa tutarlı bir terim seçip onu mu sürdürüyorum?
- Key concepts ve evaluation
- Seçtiğim key concept, metnin farklı yerlerinde tekrar karşımıza çıkıyor mu, yoksa sadece girişte mi kaldı?
- Evaluation bölümünde gerçekten artı-eksi tartışıyor muyum, yoksa analysis’i sadece farklı kelimelerle özetliyorum?
Resmi örnek commentary’lere bakmak istersen, birçok öğretmen ve okul, kendi IB Economics dokümanlarını ve IA rubric açıklamalarını .edu uzantılı sitelerde paylaşıyor. Bu tarz kaynaklar, rubric’in nasıl yorumlandığını görmek için çok yararlı, ama buradan kopya almak hem Internal Assessment kurallarına hem de IB’nin academic honesty politikasına açık bir şekilde aykırı. Bu siteleri, sadece “teacher lens” geliştirmek ve iyi örneklerin yapısını görmek için referans olarak kullanmak, uzun vadede sana çok daha fazla şey kazandırır.
20 IB Economics IA Araştırma Sorusu Önerisi (Micro, Macro ve Global Economy)
Bu bölümde amacın, hazır şablon cümleleri kopyalamak değil, kendi research question’ını nasıl daraltacağını görmek olmalı. Aşağıdaki 20 soru, Microeconomics, Macroeconomics ve Global Economy için hem gerçek hayata bağlı hem de 750–800 kelimelik tek bir commentary içinde rahatça analiz edilebilecek şekilde tasarlandı.
Her soruda bilinçli olarak
- belirli bir ülke veya şehir,
- net bir politika ya da piyasa olayı,
- mümkün olduğunca açık bir zaman çerçevesi
kullanıldı ki sen de kendi haberine göre bunları kolayca uyarlayabilesin.
Microeconomics İçin 7 IA Research Question Örneği
Microeconomics commentary’lerinde asıl gücün, tek bir piyasa veya tek bir government intervention üzerinde derinleşmekten geliyor. Aşağıdaki soruların hepsi, supply and demand analizine, elasticity tartışmasına ve market failure ya da government intervention konularına doğal biçimde bağlanabilir.
- “How will the 2025 increase in the national minimum wage in Turkey affect employment in the fast-food sector in Istanbul in the short run?”
Bu soru, labour market diagram, minimum wage as a price floor, unemployment ve youth labour gibi kavramları kullanmak için çok uygun, aynı zamanda equity ve efficiency arasında güzel bir trade-off tartışması açıyor. - “To what extent has the 2024 rise in indirect tax on cigarettes in France reduced cigarette consumption among adults aged 18–30?”
Burada indirect tax, price elasticity of demand, demerit goods ve negative externalities bağlantısını, single market üzerinden net bir şekilde gösterebilirsin. - “What is the impact of government subsidies on household electricity prices in Ankara between 2023 and 2024?”
Electricity market için supply and demand with subsidy diagram kullanabilir, consumer surplus, producer surplus ve government spending arasındaki ilişkiyi tartışabilir, aynı zamanda energy market’te equity ve sustainability kavramlarına değinebilirsin. - “How has the introduction of a rent increase cap (price ceiling) in Berlin in 2024 affected the availability of rental apartments in the city center?”
Price ceiling diagram, shortage, black market risk ve misallocation of resources gibi klasik microeconomics temalarını, tek bir şehirdeki housing market üzerinden incelemek için oldukça temiz bir yapı sağlıyor. - “To what extent have taxi license regulations in New York City between 2020 and 2024 affected competition between traditional taxis and ride-sharing services such as Uber?”
Burada market structure, barriers to entry, contestable markets ve possible government failure tartışmalarını, taxi medallion sistemi ve ride-sharing platformları üzerinden bağlayabilirsin. - “How have government subsidies for wheat producers in Turkey in the 2023–2024 harvest season affected the market price and quantity of bread in Istanbul?”
Agricultural subsidy diagram ile başlayıp, downstream market etkisini, yani input marketteki değişimin final product markete (bread) yansımasını, elasticity ve incidence of subsidy üzerinden inceleyebilirsin. - “What is the effect of a 2024 municipal ban on plastic shopping bags in supermarkets in Barcelona on the demand for reusable bags?”
Burada complement and substitute relationships, change in consumer preferences, possible indirect tax or regulation ve externalities temalarını, tek bir city-level policy üstünden rahatça açıklayabilirsin.
Bu 7 soruyu incelerken kendine şunu sor; “Benim seçtiğim article’da hangi tekil piyasa var ve o piyasada hangi government intervention söz konusu?” Cevabı bulduğunda, yukarıdaki kalıpları şehir, yıl ve politika detaylarıyla kendi IA’ne uyarlaman çok kolay hale geliyor.
Macroeconomics İçin 7 IA Research Question Örneği
Macroeconomics commentary’lerinde odak, aggregate level etkilerde ve policy evaluation tarafında olmalı. Bu yüzden soruları özellikle “To what extent” ve “How effective” kalıplarıyla kurmak, sana evaluation bölümünde doğal bir çerçeve sağlar.
- “To what extent has the Central Bank of the Republic of Turkey’s interest rate cuts in 2024 been effective in reducing inflation while supporting economic growth?”
Bu soru, AD–AS diagram, monetary policy transmission mechanism, inflation vs growth trade-off ve time lag tartışması için birebir uyumlu. - “How effective has the European Central Bank’s monetary policy tightening since 2023 been in controlling inflation in the Eurozone?”
Burada contractionary monetary policy, cost of borrowing, investment ve consumption üzerinden AD shift analiz edebilir, aynı zamanda farklı Eurozone countries için heterogeneous effects tartışması yapabilirsin. - “To what extent has increased government spending on earthquake reconstruction in Turkey in 2023–2025 contributed to economic growth and employment?”
Fiscal policy, government spending as a component of AD, multiplier effect, crowding-out risk ve public debt bağlantılarını, çok somut bir national context üzerinden işleyebilirsin. - “How effective has the United States government’s unemployment benefits program during 2023 been in reducing cyclical unemployment?”
Unemployment types (cyclical vs structural), automatic stabilizers, income support and consumption, possible disincentive to work gibi konularla, policy evaluation kısmında güçlü bir tartışma kurabilirsin. - “To what extent has Japan’s expansionary fiscal policy since 2022 increased real GDP without creating unsustainable public debt?”
Burada AD–AS framework, long-term growth vs short-term stimulus, debt-to-GDP ratio ve intergenerational equity konularını tek bir research question içinde birleştirebilirsin. - “How effective have price controls and tax reductions on basic food items in Turkey in 2024 been in protecting low-income households from high inflation?”
Cost-push inflation, temporary price controls, indirect tax cuts, government intervention verimliliği ve possible shortages ile budget implications tartışmalarını bu soru üzerinden rahatça geliştirebilirsin. - “To what extent has the reduction in budget deficit through higher income taxes in the United Kingdom between 2022 and 2024 affected economic growth and income distribution?”
Contractionary fiscal policy, equity vs efficiency, impact on disposable income ve long-run sustainability of public finances gibi başlıklar, hem AD–AS diagram hem de evaluation kısmı için güçlü malzeme sunuyor.
Macroeconomics sorularını tasarlarken, her zaman şu üçlüye bak; “Hangi policy instrument kullanılıyor (interest rate, government spending, taxation), hangi macro objective hedefleniyor (low inflation, low unemployment, growth, income equality) ve bu ikisi arasında nasıl bir trade-off oluşuyor?” Bu üçlü netleştiğinde evaluation bölümü kendiliğinden akmaya başlar.
Global Economy İçin 6 IA Research Question Örneği
Global Economy commentary’lerinde, odak genelde trade, exchange rate, balance of payments ve FDI çevresinde döner. Soruların hem net hem de dar tutulması önemli, çünkü international economics konuları hızlı şekilde aşırı genişleyebiliyor.
- “To what extent has the depreciation of the Turkish lira against the US dollar between 2023 and 2024 improved Turkey’s export performance in the textile sector?”
Exchange rate diagram, price competitiveness, Marshall–Lerner condition ve J-curve effect gibi kavramları, tek bir export sector üzerinden uygulayabilirsin. - “How have increased tariffs on imported steel in the United States in 2024 affected domestic producers and consumers?”
Tariff diagram, protectionism, consumer surplus and producer surplus changes, government revenue ve retaliation riskleriyle beraber global interdependence tartışmasına alan açıyor. - “To what extent has Vietnam’s participation in recent free trade agreements between 2020 and 2024 contributed to growth in its electronics exports?”
Free trade, comparative advantage, trade creation and trade diversion ve export-led growth kavramlarını, belirli bir industry özelinde değerlendirebilirsin. - “What is the impact of supply chain disruptions in global semiconductor production in 2023–2024 on car prices in Germany?”
Global supply chains, derived demand, cost-push inflation ve dependency on imported intermediate goods gibi konuları, çok güncel bir sektörel örnekle inceleyebilirsin. - “How effective have government incentives to attract foreign direct investment (FDI) in renewable energy in Brazil been between 2022 and 2024?”
FDI, technology transfer, employment, balance of payments ve long-term development effects gibi başlıklar, sustainability key concept’i ile beraber güçlü bir evaluation zemini oluşturur. - “To what extent has the introduction of import quotas on agricultural products in the European Union in 2024 affected the trade balance with developing countries in Africa?”
Quota diagram, protectionism, terms of trade, impact on exporters in developing countries ve equity between nations gibi tartışmalar, hem Global Economy hem de development perspektifini bir araya getiriyor.
Global Economy için kendi sorun üzerinde çalışırken, question’ı her zaman tek bir policy + tek bir sektör veya net bir ülke grubu etrafında toplu tutmaya çalış. “World trade” gibi aşırı geniş kelimelerden kaçtığında, hem article bulman kolaylaşır hem de 800 kelimelik sınır içinde gerçekten derinlikli bir analysis ve evaluation yazabilirsin.
Conclusion
Bu rehberde IB Economics Internal Assessment sürecini parçalara ayırdın; doğru article seçimi, net bir research question yazımı, sağlam bir commentary yapısı kurma, sık yapılan hatalardan uzak durma ve 20 örnek research question’u esin kaynağı olarak kullanma adımlarını artık elinde tek bir net yol haritası şeklinde görüyorsun.
Bugün 30 dakikanı ayırıp, üç unit için birer article fikri, kabaca birer research question ve çok basit bir zaman planı yazman, hem IA stresini azaltır hem de Grade Boundary üzerinde kendine gerçek bir güvenlik alanı açar.
Aynı mantığı Extended Essay ve diğer Internal Assessment çalışmalarında da kullanabilirsin, yani önce iyi seçilmiş bir konu, ardından daraltılmış bir research question, sonra da kelime sınırını ve rubric’i merkeze alan sade ama tutarlı bir yapı kurmak seni bütün IB sürecinde bir adım öne taşır.
Resmi ve güncel kurallar için mutlaka kendi okulunun IB coordinator’ı ile ve resmi IB dokümanlarıyla kontrol yap, ayrıca ayrıntılı akademik yazım rehberleri için Harvard Writing Center gibi büyük üniversitelerin writing center sayfalarına (örneğin https://writingcenter.fas.harvard.edu veya https://owl.purdue.edu) göz at.
