IB History dersi alıyorsan, Internal Assessment (IA) seni en çok strese sokan parçalardan biri olabilir. Özellikle Dünya Tarihi odaklı bir IA yazarken, nereden başlayacağını bilmediğinde iş daha da zorlaşır.
IB History IA, resmi adıyla historical investigation, senin seçtiğin bir tarih sorusunu araştırdığın, yaklaşık 2200 kelimelik (HL için) ciddi ama yönetilebilir bir araştırma raporudur. SL için uzunluk genelde 1500 kelime civarında tutulur, ama yapı aynıdır.
2025 sonrası güncel modelde rapor 3 ana bölümden oluşur: Historical Inquiry Question, Sources and Perspectives ve Synthesis and Evaluation. Toplam 25 puan üzerinden değerlendirilir ve bu puan senin final History notun içindeki Grade Boundary çizgisini ciddi biçimde etkiler.
Bu rehberde, sıfırdan IA planlamayı, her bölümde ne yazacağını, teknik kelimeleri ve en sonda kullanabileceğin 20 hazır research question örneğini adım adım göreceksin. Dil basit tutuldu, teknik terimler ise her yerde İngilizce adlarıyla birlikte verildi.
Önce “oyunun kuralları” netleştiğinde, yazma sürecini kafanda çok daha rahat canlandırırsın.
IB History IA, bir historical investigation, yani küçük ölçekli bir tarih araştırmasıdır. Burada senden beklenen, belli bir olayı “hikâye etmek” değil, ona dair odaklı bir research question sorup bu soruya kanıtlarla cevap aramandır.
Bu çalışma, Extended Essay ile sık karıştırılır. Extended Essay yaklaşık 4000 kelimelik, daha geniş ve derin bir araştırmadır, IA ise daha kısa ve dar kapsamlıdır. Extended Essay tüm IB diploması için merkezi, IA ise sadece History dersi içinde değerlendirilir.
Yine de IA hafif bir ödev değildir. Final History notunun kayda değer bir kısmını oluşturur, bu da hangi Grade Boundary içinde kalacağını etkiler. Kısacası, iyi yazılmış bir IA, sınavda biraz zayıf gitsen bile notunu dengeleyebilir.
IA, üç temel becerini ölçer: source analysis yapabilme, critical thinking ile kanıtları sorgulayabilme ve tutarlı historical argumentation kurabilme. Bu üçünü gösterdiğin anda, kelime oyunları yapmana gerek kalmadan güçlü bir çalışma ortaya çıkar.
Yeni syllabus ile IA formatı sadeleşmiş durumda. Artık üç ana bölüm var:
HL için toplam uzunluk yaklaşık 2200 kelime, SL için yaklaşık 1500 kelime. Resmi kılavuzlar net bir dağılım zorunlu kılmıyor, ama pratik bir öneri şu şekilde olabilir:
Bu rakamlar esnek tutulmalı, önemli olan mantıklı bir denge yakalamaktır. Eskiden olan Reflection bölümü artık yok, bu da senin için daha direkt bir yapı anlamına gelir.
Kelime sayımına, ana metin ve iç başlıklar dahildir. Bibliography, yani kaynakça, kelime limitine girmez. Gerekirse kısa bir appendix ekleyebilirsin, ama examiners bu ekleri okumak zorunda değildir, bu yüzden ana argüman mutlaka ana metinde yer almalıdır.
IA toplamda 25 puan üzerinden değerlendirilir. Resmi assessment criteria detaylıdır ama sadeleştirirsek öğretmen ve examiner şunlara bakar:
IA notun, genel History notun içindeki Grade Boundary çizgini etkiler. Kısaca, sağlam bir IA ile yazılı sınavdaki küçük hatalar çok daha az zarar verir.
Artık çerçeveyi gördün; şimdi süreci adımlara bölüp yönetilebilir hale getirelim.
IB History IA için konu seçerken en temel kural, inceleyeceğin olayın en az 10 yıl önce yaşanmış olmasıdır. Çok güncel siyaset yerine, biraz tarihsel mesafe olan dönemleri tercih etmen beklenir.
Konuyu seçerken gerçekten ilgini çeken alanlardan başlamak işini çok kolaylaştırır. Örneğin:
Buradaki kritik nokta, konunun ne çok geniş, ne de gereksiz dar olmasıdır. “World War II” tek başına çok geniş kalır, ama “6 Haziran 1944’te Normandiya’da şu birlik” gibi aşırı dar bir başlık da yeterli kaynak yakalamayı zorlaştırır.
Zaman, mekan ve tema üçlüsünü birlikte daraltmak faydalıdır. Mesela “1936–1939 İspanya İç Savaşı’nda, Cumhuriyetçi propaganda afişlerinin moral üzerindeki etkisi” gibi. Ayrıca konuyu IB History syllabus içinden seçmek sınavlarda da işine yarar, çünkü aynı temalarda derin bilgi kazanmış olursun.
Tüm IA’nin kalbi research questiondır. Bu soru:
olmalıdır.
IB History’de çok kullanılan kalıplar şunlardır:
Kötü örnek:
“Why did World War I happen?” (çok geniş, çok bilindik, sadece betimleme ister)
Daha iyi bir örnek:
“To what extent did the Schlieffen Plan contribute to Germany’s failure in 1914 on the Western Front?”
Research question yazarken mutlaka:
tanımlamaya çalış. Böylece soru hem odaklı olur, hem de kelime sınırı içinde mantıklı şekilde cevaplanabilir.
IA’de hem primary sources hem de secondary sources kullanman beklenir.
İnternette rastgele bloglarla vakit kaybetmek yerine, üniversite kütüphanelerinin çevrim içi rehberlerini kullanmak çok daha sağlıklıdır. Örneğin Indiana University tarih araştırma rehberi veri tabanları ve kitap arama konusunda güzel bir başlangıç noktası sunar.
Çoğu başarılı IA, 3 ile 7 arasında iyi seçilmiş kaynağa dayanır. Onlarca yüzeysel kaynağa göz atmak yerine, az sayıda ama gerçekten derin analiz yapabileceğin kaynaklar seçmek puanını daha çok yükseltir.
Kaynakları topladıktan sonra rastgele alıntı biriktirmek yerine, sistemli not almak işini inanılmaz kolaylaştırır. Her kaynak için kısa bir tablo hayal edebilirsin:
Bu yöntem hem sourcing hem de contextualization yapmanı sağlar; yani kaynağı bağlamına yerleştirip anlamaya başlarsın.
Sonra kısa bir outline, yani paragraf planı çıkar. Örneğin:
Bu outline, yazarken sana hem zaman kazandırır hem de argümanın baştan sona tutarlı kalmasına yardım eder.
İlk taslağı yazarken kelime sayısına takılıp kalma. Önce tüm fikirlerini, kanıtlarını ve yorumlarını dök, sonra fazlalıkları kesip odaklanmayı güçlendir.
Dil konusunda, akademik görünmek için aşırı karmaşık cümleler kurmana gerek yok. Ortaokul seviyesine yakın ama net ve temiz bir Türkçe, teknik terimlerde ise doğru İngilizce kavramları kullanman yeterlidir.
Plagiarism, yani intihal, IB için kırmızı çizgidir. Kullandığın her fikri ve alıntıyı citation ile göstermelisin. Son bölümde bibliography ekleyerek tüm kaynakları düzgünce listelemen gerekir. Chicago veya MLA gibi bir stil seçmek, işleri çok düzenli hale getirir; örnek görmek istersen Chicago style için CSUDH kütüphane rehberi güzel bir referanstır.
Okulun genelde Turnitin benzeri sistemlerle IA’leri kontrol eder. O yüzden alıntıları tırnak içine almak, sayfa numarası vermek ve parafraz yaparken bile kaynak göstermek hayati önem taşır.
Şimdi üç ana bölümün içinde, pratikte neler yazacağına daha yakından bakalım.
Bu bölümde research question’ı net, görünür ve tam cümle halinde yaz. Hatta ilk satıra ayrı bir satır olarak koymak çoğu öğretmenin hoşuna gider.
Ardından 1 veya 2 paragrafta:
kısaca tanıt.
Konunun historical significance taşıdığını, yani neden tarihsel olarak önemli olduğunu sade bir dille açıkla. Research question’ın neden araştırmaya değer olduğunu, hangi tartışmaya katkı sunduğunu da kısaca belirt.
Bu kısımda detaylı source analysis yapma. Sadece okuyucuya, biraz da examiners’a, “Bu IA ne hakkında ve nereye gidecek?” sorusunun cevabını vermen yeterli.
Bu bölüm IA’nin en teknik kısmıdır. Seçtiğin primary ve secondary sources için organize bir analiz yaparsın.
Genelde her kaynak için şu sırayı izlemek işini kolaylaştırır:
Bunu yaparken farklı historical perspectives göstermeye çalış. Örneğin:
Bölümün bir kısmında da kaynakları karşılaştırmaya odaklan. Yani sadece tek tek “bu kaynak böyle diyor” demek yerine, “Kaynak A ve Kaynak B, X konusunda benzer bir tablo sunarken, Kaynak C bu noktaya daha eleştirel yaklaşmaktadır” gibi cümlelerle similarities ve differences vurgula.
Bu bölümde artık synthesis yaparsın, yani farklı kaynaklardan ve kanıtlardan gelen bilgileri bir araya getirip net bir historical argument kurarsın.
Body paragraflarını research question’ın alt soruları veya temaları etrafında örgütlemek işini kolaylaştırır. Her paragrafta dört parçalı şu yapıyı hedefleyebilirsin:
Evaluation kısmında sadece kaynakları değil, kendi argümanının sınırlılıklarını kabul etmen de olgunluk göstergesidir. Mesela kullandığın coğrafyanın veya zaman aralığının dar olduğunu, başka kaynaklarla farklı bir tablo çıkabileceğini belirtmek sana puan kaybettirmez, aksine tarih bilincini gösterir.
Sonuç paragrafında:
Yeni soru önermek zorunda değilsin, ama istersen kısa bir cümle ile gelecekte araştırılabilecek farklı bir açıya işaret edebilirsin.
Aşağıdaki sorular ilham içindir, bire bir kopyalamak yerine kendi ilgi alanına göre uyarlaman çok daha doğru olur.
Bu bölüm, hızlıca göz atabileceğin küçük bir kontrol alanı gibi düşünebilirsin.
IB History IA, korkutucu görünen ama aslında doğru adımlarla tamamen yönetilebilir bir historical investigation sürecidir. Net bir research question, anlamlı kaynak seçimi ve dengeli source analysis ile, ortalama bir öğrenci bile gayet etkileyici bir çalışma ortaya koyabilir.
Bu yazıda gördüğün yapı, kelime sınırları, kriterler ve örnek sorular, kendi planını kurarken sana bir çerçeve sunuyor. Şimdi en mantıklı adım, ilgi alanına göre bir konu seçip öğretmeninle research question üzerinde konuşmak ve ardından küçük parçalara bölünmüş bir çalışma takvimi hazırlamak.
Sondaki 20 research question listesi, sadece başlangıç noktası olsun. Onları ilham olarak kullan, ama mutlaka kendi özgün sorunu geliştir ki IA’n hem senin ilgini yansıtsın hem de gerçekten merak ettiğin bir problemi araştırma şansı sunsun. Bu yaklaşımı benimsediğinde, IA süreci zor bir zorunluluktan çok, merakını besleyen kişisel bir tarih projesine dönüşür.
Bir ormanın kesilmesine “evet” ya da “hayır” demek kolay görünebilir, ama IB Environmental Systems and Societies (ESS) içinde önemli olan kararın kendisi değil, neden o
Bir nehri kirleten fabrikanın bacası sadece duman mı çıkarır, yoksa görünmeyen bir fatura da mı üretir? IB ESS’de environmental economics, tam olarak bu görünmeyen faturayı
Bir nehre atılan atık, bir gecede balıkları öldürebilir, ama o atığın durması çoğu zaman aylar, hatta yıllar alır. Çünkü çevre sorunları sadece “bilim” sorusu değil,
Şehirde yürürken burnuna egzoz kokusu geliyor, ufuk çizgisi gri bir perdeyle kapanıyor, bazen de gözlerin yanıyor; bunların hepsi urban air pollution dediğimiz konunun günlük hayattaki
Şehir dediğimiz yer, sadece binalar ve yollardan ibaret değil, büyük bir canlı organizma gibi sürekli besleniyor, büyüyor, ısınıyor, kirleniyor, bazen de kendini onarmaya çalışıyor. IB
IB ESS Topic 8.1 Human populations, insan nüfusunun nasıl değiştiğini, bu değişimin nedenlerini ve çevre üzerindeki etkilerini net bir sistem mantığıyla açıklar. Nüfusu bir “depo”
Bir gün marketten eve dönüyorsun, mutfak tezgahına koyduğun paketli ürünlerin çoğu, aslında üründen çok ambalaj gibi görünüyor. Üstüne bir de dolabın arkasında unutulan yoğurt, birkaç
Evde ışığı açtığında, kışın kombiyi çalıştırdığında ya da otobüse bindiğinde aslında aynı soruyla karşılaşıyorsun, bu enerjiyi hangi kaynaktan üretiyoruz ve bunun bedelini kim ödüyor? IB
Bir musluğu açtığında akan su, markette aldığın ekmek, kışın ısınmak için yaktığın yakıt, hatta telefonunun içindeki metal parçalar; hepsi natural resources (doğal kaynaklar) denen büyük
Gökyüzüne baktığında tek bir “hava” var gibi görünür, ama aslında atmosfer kat kat bir yapı gibidir ve her katın görevi farklıdır. IB Environmental Systems and