IB Coğrafya Internal Assessment (IA) ilk bakışta gözünü korkutuyor olabilir. Kelime sınırı, kriterler, saha çalışması, hepsi bir arada düşünülünce dev bir proje gibi duruyor. Aslında iyi planlandığında parçalara ayrılmış, yönetilebilir bir süreç.
IA, hem Standard Level (SL) hem Higher Level (HL) öğrencileri için toplam notun yaklaşık %25’ini oluşturuyor. Yani final notunun dörtte biri tek bir çalışmadan geliyor ve bu nedenle Grade Boundary (not sınırı) noktasında oldukça belirleyici olabiliyor. Extended Essay ile karıştırmamak önemli; IA çok daha kısa, daha dar kapsamlı ve öğretmen rehberliğinin daha yoğun olduğu bir çalışma.
Bu yazıda iki net söz veriyorum:
Metin boyunca teknik terimleri İngilizce kullanacağım, ilk geçtiği yerde parantez içinde kısaca açıklayacağım: Internal Assessment (IA), Grade Boundary, Criterion A, Extended Essay, research question gibi.
IA’i yazmaya başlamadan önce oyunun kurallarını bilmek süreci çok rahatlatıyor.
IB Geography Internal Assessment (IA), en fazla 2.500 kelimelik bir fieldwork investigation raporu. Yani tek bir konu üzerinde, single, focused investigation mantığıyla yazılmış saha çalışması raporu.
Basitçe söyleyelim: Gerçek hayatta var olan bir coğrafi problemi, küçük bir alanda, bilimsel yöntemle inceliyorsun. Kendi verini topluyorsun, tablo ve grafiklere döküyorsun, coğrafi teori ile açıklamaya çalışıyorsun.
Extended Essay ile farkı şu şekilde özetlenebilir:
IB okullarının çoğunda IA ile ilgili kurallar ve syllabus bağlantıları gibi temel bilgiler, okulun DP kılavuzunda yer alıyor. Örnek görmek istersen, International School of Paris’in hazırladığı DP Curriculum Guide 2024-25 içinde IB Geography bölümü bu yapıyı oldukça net gösteriyor.
Güncel kılavuzlarda IB Geography IA, hem SL hem HL için toplam notun yaklaşık %25’ini oluşturuyor. Kalan %75 ise yazılı sınav kâğıtlarından geliyor. IA, 25 puan üzerinden değerlendiriliyor ve yüksek bir skor, genel notunu ciddi biçimde yukarı çekebiliyor.
Grade Boundary kavramını basit düşün: Diyelim ki 6 ile 7 sınırında duran bir toplam sınav puanın var. Örneğin:
Türkiye’de pek çok öğrenci, yazılı sınavlarda stres yaşadığı için IA’i stratejik bir güvenlik ağı gibi kullanıyor. Güçlü yazılmış bir IA, özellikle sınırda kalan öğrenciler için notu yukarı çekebilen sessiz bir koz.
En sık yapılan hata, haberlerde gördüğün dev küresel sorunları doğrudan research question haline getirmek. IA research question mutlaka:
Kötü bir soru örneği:
“How does climate change affect people in Istanbul?”
Neden kötü? Çok geniş, net bir alan tanımı yok, sahada tek başına ölçebileceğin değişkenler belirsiz.
Daha iyi, syllabus’a uygun ve ölçülebilir versiyon:
“To what extent do daily temperature ranges differ between a coastal district and an inland district in Istanbul in early autumn?”
Burada:
IA raporu altı ana kriter üzerinden değerlendiriliyor: Criterion A’den Criterion F’e kadar. Her bir bölümün mantığını anladığında, iskelet otomatik olarak oturuyor.
Criterion A, research question ve coğrafi context kısmı. Yaklaşık 400–500 kelime civarı yeterli oluyor.
İyi bir research question nasıl görünür?
Kötü örnek:
“How has tourism developed in Antalya?”
Bu soru çok geniş, yılları, alanı, göstergeleri belirsiz.
Daha iyi örnek:
“To what extent does distance from the old town of Kaleiçi influence the proportion of tourist-oriented land use in central Antalya?”
Burada:
Coğrafi context yazarken:
Harita ve temel bilgiler için resmi kurum siteleri ya da üniversite kaynakları kullanmak iyi bir pratik. Örneğin, farklı üniversite coğrafya bölümlerinin hazırladığı rehberleri, tıpkı Virginia Tech Geography bölümünün Field Methods sayfası gibi, alan tanımı ve yöntem fikri için inceleyebilirsin.
Kaynakları belirtirken basit bir citation formatı iş görür:
“İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2024, resmi imar haritası, erişim tarihi: 10.10.2025.”
Criterion B, kullandığın yöntemleri anlattığın bölüm. 400–500 kelime genelde yeterli.
En yaygın primary data collection yöntemleri:
Sampling türlerini basitçe anlatabilirsin:
Criterion B’de puan kazandıran kilit noktalar:
Kısa örnek:
“Questionnaire was chosen to measure residents’ perception of noise levels because it provides insight into subjective experience, which decibel readings alone cannot show. However, responses may be biased towards people who are more willing to answer surveys.”
Etik konularda:
Criterion C veri sunumu, Criterion D ise analiz ve yorum. Birlikte IA’in kalbini oluşturuyor. Genelde toplamda 900–1.000 kelime civarı iyi çalışıyor.
Kullanabileceğin görsel araçlar:
Excel ya da Google Sheets ile grafik hazırlarken şuna dikkat et:
Analiz kısmında sadece “Grafikte hat belirgin biçimde artıyor.” demek yeterli sayılmaz. Coğrafi pattern ve trend yorumlaman bekleniyor:
Teori bağlantısı için şu kavramlar çok işine yarayabilir:
Örneğin, “housing prices vs. distance from CBD” çalışıyorsan, fiyatların merkeze yaklaştıkça artmasını bid-rent theory ile bağlayabilirsin. Ya da “temperature differences between park and built-up area” için urban heat island kavramını kullanabilirsin.
Criterion E, conclusion bölümü. Burada yeni veri eklemiyorsun, sadece research question’a verdiğin cevabı toparlıyorsun. 250–350 kelime çoğu IA için yeterli.
Basit bir yapı işini kolaylaştırır:
Örneğin:
“The results show a clear decrease in tourist-oriented land use with increasing distance from the old town, although one secondary centre around the shopping mall creates an exception to this pattern.”
Evaluation, çoğu öğrencinin aceleye getirdiği ama puan kaçırdığı bölüm. 300–400 kelimelik, dürüst ve dengeli bir değerlendirme yazısı bekleniyor.
Odaklanman gereken kavramlar:
Sürekli “Her şey çok kötüydü.” demek yerine, artı ve eksileri birlikte yazmak çok daha güçlü görünür:
Somut geliştirme önerileri ekle:
Bu bölümde “If I did this IA again…” cümlesiyle başlayan birkaç öneri, yazını hem samimi hem de analitik gösterir.
Şimdi teknik yapıdan çıkıp, süreci daha akıllıca yönetmene yardımcı olacak pratik noktalara gelelim.
IA fieldwork gerektirdiği için “son hafta toparlarım” mantığı ciddi risk taşır. Hava koşulu, okul gezileri, resmi izinler, veri kaybı gibi pek çok değişken kontrolünde değildir.
Basit bir timeline iyi çalışır:
En verimli IA konuları, evinin, okulunun ya da yaşadığın şehrin yakınında çalışabileceğin alanlardan çıkar. Uzun yolculuk gerektiren konular sık sık eksik veri ve zaman baskısı ile sonuçlanıyor.
IB, academic honesty konusunda oldukça net. Plagiarism, yani başkasının metnini kendi cümlenmiş gibi kullanmak ağır bir ihlal. Aynı durum, internetten bulduğun IA örnekleri için de geçerli.
AI araçları (metin öneren ya da grafik açıklaması yazan sistemler gibi) sana fikir vermek veya cümlelerini toparlamak için yardımcı olabilir, ancak nihai metnin:
Citation için basit bir format işini görür:
IB okullarının çoğunda akademik dürüstlük ilkeleri ve IA kuralları, okulun DP rehberinde detaylı yazılıdır. Örnek bir yapı görmek için International School of Paris 2025-26 DP Curriculum Guide belgesindeki akademik honesty ve assessment bölümlerine göz atabilirsin.
Kısa bir kontrol listesi işini kolaylaştırır:
Aşağıdaki 20 research question, farklı syllabus temalarına yayılmış durumda. Hepsi İngilizce, yanlarında kısaca Türkçe açıklama ve olası veri toplama yöntemi fikri var.
IB Coğrafya IA, korkutucu bir “dev proje” olmak zorunda değil. İyi tanımlanmış bir research question, mantıklı ve uygulanabilir bir methodology ve veriye dayalı, dürüst bir analysis ve evaluation ile hem öğrenme sürecin güçlenir hem de Grade Boundary noktasında eline güçlü bir puan geçmiş olur.
Okumayı bitirdiysen, hemen şimdi atabileceğin üç küçük adım şöyle:
IA, planlı ilerlediğinde not kaygısından çok, kendi şehrini ve çevreni daha iyi anlamanı sağlayan keyifli bir saha projesine dönüşür. Zamanı lehine kullan, araştırma alanını iyi tanı ve yazdığın her cümlenin kendi anlayışını yansıttığından emin ol; gerisi adım adım gelecektir.
Bir ormanın kesilmesine “evet” ya da “hayır” demek kolay görünebilir, ama IB Environmental Systems and Societies (ESS) içinde önemli olan kararın kendisi değil, neden o
Bir nehri kirleten fabrikanın bacası sadece duman mı çıkarır, yoksa görünmeyen bir fatura da mı üretir? IB ESS’de environmental economics, tam olarak bu görünmeyen faturayı
Bir nehre atılan atık, bir gecede balıkları öldürebilir, ama o atığın durması çoğu zaman aylar, hatta yıllar alır. Çünkü çevre sorunları sadece “bilim” sorusu değil,
Şehirde yürürken burnuna egzoz kokusu geliyor, ufuk çizgisi gri bir perdeyle kapanıyor, bazen de gözlerin yanıyor; bunların hepsi urban air pollution dediğimiz konunun günlük hayattaki
Şehir dediğimiz yer, sadece binalar ve yollardan ibaret değil, büyük bir canlı organizma gibi sürekli besleniyor, büyüyor, ısınıyor, kirleniyor, bazen de kendini onarmaya çalışıyor. IB
IB ESS Topic 8.1 Human populations, insan nüfusunun nasıl değiştiğini, bu değişimin nedenlerini ve çevre üzerindeki etkilerini net bir sistem mantığıyla açıklar. Nüfusu bir “depo”
Bir gün marketten eve dönüyorsun, mutfak tezgahına koyduğun paketli ürünlerin çoğu, aslında üründen çok ambalaj gibi görünüyor. Üstüne bir de dolabın arkasında unutulan yoğurt, birkaç
Evde ışığı açtığında, kışın kombiyi çalıştırdığında ya da otobüse bindiğinde aslında aynı soruyla karşılaşıyorsun, bu enerjiyi hangi kaynaktan üretiyoruz ve bunun bedelini kim ödüyor? IB
Bir musluğu açtığında akan su, markette aldığın ekmek, kışın ısınmak için yaktığın yakıt, hatta telefonunun içindeki metal parçalar; hepsi natural resources (doğal kaynaklar) denen büyük
Gökyüzüne baktığında tek bir “hava” var gibi görünür, ama aslında atmosfer kat kat bir yapı gibidir ve her katın görevi farklıdır. IB Environmental Systems and