Amino asitleri bir arada tutan bağ nedir diye sordun mu hiç? Cevap peptide bond (peptit bağı). IB Biology öğrencisiysen, bu kavram Paper 1’de hızlı puan, Paper 2’de uzun cevaplar ve hatta Internal Assessment ya da Extended Essay için temel taş görevi görür. Grade Boundary’ye yakın notlarda bu farkı yaratır, çünkü proteinlerin temelini oluşturur. Bu yazıda amino asit yapısını inceleyeceğiz, peptide bond’un ne olduğunu ve nasıl oluştuğunu adım adım göreceğiz, protein yapılarına bağlantısını kuracağız ve IB sınavlarında nasıl sorulduğunu örneklerle göstereceğiz. Hazır mısın, bu bilgiyle sınavlarda öne geçmeye?
Peptide bond’u tam kavramak için önce amino asitlerin yapısını bilmen şart. Her amino asit basit bir yapıya sahip, ama bu yapı proteinlerin çeşitliliğini sağlar. IB Biology syllabus 2025’te bu temel konu, çizimlerden oluşum tepkimelerine kadar her yerde karşına çıkar.
Her amino asitte merkezde alpha carbon (alfa karbon) bulunur, bu karbona dört şey bağlanır. Bunlar amino group (NH2, amino grubu), carboxyl group (COOH, karboksil grubu), bir hydrogen (H, hidrojen atomu) ve R group (yan zincir). R group her amino asitte farklıdır, bu da glisin gibi basit olanlardan triptofan gibi karmaşık olanlara çeşitlilik getirir. Şöyle düşün: Ortada bir C (alpha carbon), solunda NH2 sallanıyor, sağında COOH asılı, üstünde H ve altta R group uzanıyor. Bu yapı, peptide bond’un oluşacağı yerleri belirler; amino group ve carboxyl group tam burada devreye girer.
Canlılarda protein sentezi için standart 20 amino asit kullanılır, IB müfredatında bu sayı ezberlenir. R group’lar polar (suyu seven), nonpolar (suyu sevmeyen), acidic (asidik) veya basic (bazik) olabilir; örneğin alanin nonpolar iken aspartik asit acidic’dir. Bu farklar proteinin katlanmasını ve işlevini etkiler, mesela enzimlerin aktif bölgesini şekillendirir. Peptide bond her amino asitte aynı kimyasal bağ olsa da, çeşitliliği amino asitlerin sırası ve R group’lar verir. Yani bağ aynı, hikaye sıralamada gizli.
İşte net cevap: Amino asitleri bir arada tutan peptide bond‘dur. Bu bağ, proteinlerin omurgasını oluşturur ve IB Biology’de temel bir tanımdır.
A peptide bond is a covalent bond between the carboxyl group of one amino acid and the amino group of the next amino acid. (Bir peptit bağı, bir amino asidin karboksil grubu ile sonraki amino asidin amino grubu arasındaki kovalent bağdır.) Covalent bond, atomların elektron paylaşımıyla güçlü tuttuğu bağdır; kırılması zordur. Bu tanımı notlarına yaz, Paper 2’de birebir kullan.
Birinci amino asidin carboxyl group’undaki karbon atomu (C=O’nun C’si), ikinci amino asidin amino group’undaki azot atomu (NH2’nin N’si) ile bağlanır. Arada C-N bağı oluşur, işte bu peptide bond‘dur. Tasvir et: Birinci amino asit solda, COOH’su aktif; sağdaki amino asidin NH2’si ona yaklaşır, su çıkınca C (birinci) ile N (ikinci) el sıkışır gibi bağlanır. Bu bağlantı zinciri uzatır.
İki amino asit peptide bond ile birleşirse dipeptide olur. Pek çok amino asit ardı ardına bağlanırsa polypeptide zinciri oluşur. Polypeptide belirli uzunlukta ve üç boyutlu yapı kazanınca protein adını alır. IB’de şöyle yaz: “Two amino acids joined by a peptide bond form a dipeptide; many form a polypeptide, which folds into a functional protein.”
Peptide bond, condensation reaction (kondenzasyon tepkimesi) ile oluşur. Bu süreç, ribozomlarda gerçekleşir ve IB çizimlerinde göstermelisin. Protein yapılarını anlamak için bu üniversite notlarına göz atabilirsin.
İki amino asit birleşirken, birinci amino asidin carboxyl group’undan OH kopar, ikinci amino asidin amino group’undan H ayrılır; bu ikisi H2O’yu oluşturur ve çıkar. Geride C-N bağı kalır, yani peptide bond doğar. Tersine, hydrolysis (hidroliz) ile su eklenerek bağ kırılır. Bu su çıkışı, tepkimenin imzasıdır.
Polypeptide zincirinin amino group ucu serbest kalır, buna N-terminus denir; carboxyl group ucu serbestse C-terminus. Zincir her zaman N’den C’ye doğru yazılır ve sentezlenir. IB çizimlerinde yön oku koy, protein synthesis sorularında kritik.
Peptide bond, primary structure‘ı (birincil yapı) tanımlar; amino asit sırasını tutar. Secondary structure (ikincil yapı) alpha helix veya beta pleated sheet gibi hydrogen bond’larla oluşur. Tertiary structure (üçüncül yapı) ise tüm zincirin katlanmasıdır, R group etkileşimleriyle. Peptide bond ana zinciri sabit tutar, diğer bağlar şekil verir.
IB Biology’de bu konu her paper’da var. Paper 1’de hızlı, Paper 2’de detaylı sorulur. Örneklerle hazırlan.
Paper 1’de: “State the type of bond that holds amino acids together in a polypeptide.” Cevap: Peptide bond. Paper 2’de: “A covalent peptide bond between amino and carboxyl groups.” Her zaman grupları belirt, tam puan al. Bu quiz sitesinde benzer sorular pratik yap.
Paper 2’de iki amino asit çiz, ortada okla condensation reaction göster; dipeptide ve H2O işaretle. Etiketle: amino group (NH2), carboxyl group (COOH), peptide bond (C-N), H2O. Defterinde şöyle çiz: Sol amino asit COOH’su, sağ NH2’si; su çıkınca bağ çiz. Pratiği bırakma.
IA’da enzim deneyinde veya protein denaturation’da peptide bond’u arka plan olarak kullan; amino asitlerin bu bağla zincir oluşturduğunu yaz. Extended Essay’de literatürü güçlendirir. Üniversite .edu sitelerinden biyokimya notları incele, örneğin protein yapısı IA’ları için bu kaynak gibi. Giriş seviyesi hücre biyolojisi dersleri altın değerinde.
Peptide bond, amino asitleri birleştiren covalent bond‘dur ve carboxyl ile amino group arasında oluşur. Bu bilgiyle primary structure, condensation reaction ve protein katlanmasını da kaparsın; IB’de büyük avantaj. Çalışma planı: Bir amino asit çiz, iki tanesini birleştirip peptide bond göster, “A peptide bond is a covalent bond formed by condensation reaction between carboxyl and amino groups” cümlesini İngilizce ezberle. Daha derin için .edu uzantılı biyokimya notlarına bak, başarı seninle olsun!
IB Diploması’nız var ve Yunanistan’da üniversite mi düşünüyorsunuz? O zaman aklınızdaki ilk soru çok tanıdık: “Hangi üniversiteler IB kabul ediyor?” İyi haber şu, Yunanistan’da kamu
“Vatikan’da IB Diploması ile üniversite okunur mu?” Kulağa basit bir soru gibi geliyor, ama yanıtı biraz yön duygusu istiyor. Vatikan Şehri çok küçük bir devlet;
IB diplomanız var ve “Ukrayna’da üniversite okuyabilir miyim?” diye düşünüyorsanız, doğru yerdesiniz. Ukrayna’da IB kabul eden üniversiteler konusu, tek bir cümleyle bitmiyor, çünkü “IB kabulü”
IB Diploma öğrencisiysen (ya da çocuğun IB okuyorsa), üniversite başvurusu yaklaşırken aynı soru dönüp durur: “IB notlarım Slovenya’da geçerli mi?” İyi haber şu, Slovenya’da IB
IB (International Baccalaureate) diploman var ve Slovakya’da üniversite okumayı düşünüyorsun. Aklındaki sorular çok net: “IB burada geçerli mi?”, “Hangi üniversiteler kabul ediyor?”, “İngilizce program bulabilir
IB (International Baccalaureate) diploman var ve Sırbistan’da üniversite mi düşünüyorsun? O zaman aklındaki en net soru şu: “Hangi üniversiteler IB kabul ediyor ve nasıl başvurulur?”
IB diploman var ve Avrupa’da sağlam bir üniversite arıyorsun. Polonya bu noktada sık sık öne çıkıyor, çünkü Polonya’da IB kabul eden üniversiteler hem devlet hem
IB Diploması (International Baccalaureate) ile Portekiz’de lisans okumak istiyorsun, ama “IB’yi kabul ediyorlar mı, kaç puan lazım, dil şartı ne” soruları kafanı karıştırıyor olabilir. Haklısın,
IB okuyorsun, gözün Romanya’da bir lisans programında, aklındaki soru çok net: IB diploması Romanya’da geçerli mi? Kısa yanıt: Evet, genelde geçerli sayılıyor, ama kabul koşulları
IB Diploma Programme (IB DP) mezunusunuz ve aklınızda Rusya var. Moskova mı, St. Petersburg mu, yoksa daha “öğrenci şehri” bir yer mi? Tıp mı istiyorsunuz,