IB History içinde yer alan TITC (Turkey in the Twentieth Century) dersi, Türkiye’nin 20. yüzyıl siyasi ve toplumsal dönüşümünü sistemli biçimde inceleme fırsatı verir ve Internal Assessment (IA) bu dersin en somut ürünlerinden biridir. IA, toplam History notunun önemli bir kısmını oluşturur ve Diploma puanını ciddi biçimde etkiler, bu yüzden iyi planlanmış bir proje, sadece TITC için değil, tüm program için büyük bir avantaj sağlar.
TITC alanında IA yazmak özellikle keyifli olur, çünkü elinde darbe tarihinden dış politikaya, laiklik ve modernleşmeden Kürt meselesine, kadın haklarından eğitim reformlarına kadar çok zengin bir konu havuzu bulunur. Bir yandan Türkiye’nin hikayesini anlatırsın, diğer yandan gerçek anlamda tarihçi gibi çalışmayı öğrenirsin.
Bu yazı, sana adım adım IB History TITC IA yazım rehberi sunar; IA yapısını, kriterleri, konu seçimi stratejilerini, sık yapılan hataları ve kullanabileceğin 20 özgün araştırma sorusunu bir arada bulacaksın. Terimler English kalacak (Internal Assessment, Criterion, Command Term, Extended Essay, Grade Boundary), açıklamalar ise mümkün olduğunca sade ve “8. sınıf seviyesi”ne yakın tutulacak.
IA’ya başlamadan önce, oyunun kurallarını net biçimde görmek gerekir; aksi halde güzel bir fikri yanlış format içinde harcamak çok kolaydır. IB History IA, üç ana bölümden oluşan, kaynak temelli, analitik bir tarih incelemesidir ve TITC bağlamında konu mutlaka 20. yüzyıl Türkiye tarihiyle bağlantılı olmalıdır.
TITC prescribed subject içinde genellikle Osmanlı’nın son yıllarından Cumhuriyet’in kuruluşuna, tek parti döneminden çok partili hayata geçişe, Soğuk Savaş bağlamındaki dış politikadan 1980 darbesi sonrası dönüşümlere kadar uzanan geniş bir zaman aralığı kullanılır. IA konun bu çerçeveyle uyumlu olduğu sürece, hem siyaset hem ekonomi hem de toplum odaklı başlıklar seçebilirsin.
IB History Internal Assessment üç Section üzerinden değerlendirilir ve her Section, belli Criterion’lara göre puanlanır. Toplam word limit genellikle 1500 ile 2200 word arasındadır, bu yüzden hem derinlik hem de seçicilik gerekir.
Criterion mantığı basittir; her bölüm için 0’dan belirli bir üst sınıra kadar puan aralığı vardır, öğretmenin senin metnini bu descriptor’lara göre değerlendirir. Toplamda IA puanı 25 üzerinden verilir.
TITC, adından belli olduğu gibi 20. yüzyılda Türkiye’ye odaklanır; dolayısıyla konu seçerken hem tarihsel önem hem de kaynak bulunabilirliği açısından şu ana temalar çok sık kullanılır:
İyi bir TITC IA konusu, bu büyük başlıklardan sadece küçük bir kesit alır; örneğin “Atatürk’ün reformları” demek yerine “1924–1937 arasında eğitim reformlarının laiklik projesine katkısı” gibi daha odaklı bir yapı kurulur. Ayrıca, seçtiğin dönem ve tema için TBMM tutanakları, dönemin gazeteleri, hatırat, akademik makaleler gibi kaynaklara ulaşılabilir olması çok önemlidir.
Internal Assessment, IB History notunun yaklaşık yüzde 20–25’i kadar bir ağırlığa sahiptir, TITC gibi school-based syllabus derslerinde bu oran genellikle yüzde 25 civarında olur, fakat kesin rakam için mutlaka kendi Subject Guide dokümanına ve okulunun bilgilendirmesine bakmalısın.
2025 için History IA Grade Boundary aralıkları 25 üzerinden kabaca şu şekildedir:
Aynı şekilde, History SL için toplam 100 üzerinden Grade 7 genellikle 77 puan civarında başlar. Bu tablo bize şunu gösterir; güçlü bir IA, sınavlarda küçük hatalar yapsan bile genel puanını yukarıda tutabilir. Kısacası, “sabit” ve kontrol edilebilir bir bileşen olan IA’yı ciddiye almak, Diploma hedefin ne olursa olsun sana rahat bir alan açar.
İyi bir IB History IA, aslında iyi bir research question ile başlar. Konu ne kadar ilginç olursa olsun, soru belirsiz ve çok genişse, 1500–2200 word içinde derin analiz yapmak imkansız hale gelir. Bu yüzden command term, zaman aralığı, coğrafi sınır ve tema seçimi, işin tam merkezinde durur.
Aşağıdaki beş özellik, TITC bağlamında kaliteli bir research question kurmana yardım eder:
IB History’de en sık kullanılan command terms şunlardır:
TITC için bu command terms ile örnek taslaklar şöyle olabilir:
Bu taslakları kendi ilgi alanına göre daraltabilir, bölge, grup veya kurum ekleyerek daha da odaklı hale getirebilirsin.
Geniş bir fikirle başlayıp onu birkaç adımda daraltmak genellikle en sağlıklı yoldur. Örnek üzerinden gidelim:
Aynı mantığı 1980 darbesi sonrası dönem için de kullanabilirsin; önce 1980 darbesi, sonra “insan hakları”, ardından “Kürt meselesi” veya “sendikal haklar” gibi alt temalarla sorunu netleştirebilirsin. Her daraltma adımı, Section B’de daha derin, kanıta dayalı argüman kurmanı kolaylaştırır.
Birçok öğrenci önce soruyu yazıp sonra kaynak aramaya başlar ve çoğu zaman tıkanır. Daha akıllı yöntem, soru ve kaynakları birlikte düşünmektir.
Primary sources için:
Secondary sources için:
Örneğin, Kemalizmin tarih anlatısını incelemek isteyen biri, Aydınlanma fikirlerinin etkisini tartışan bir makale olan “The Enlightenment Idea of History as a Legitimation Tool of Kemalism in Turkey” gibi secondary source’ları inceleyebilir. Google’da “20th century Turkey site:.edu” gibi aramalar, güvenilir üniversite kaynaklarına ulaşmanı kolaylaştırır.
Araştırma sorunu netleştirdikten ve kaynaklarını seçtikten sonra, sıra metni IB History formatına uygun biçimde yazmaya gelir. Section A, B ve C’nin her birinin farklı bir hedefi vardır; bu hedefi baştan görmek süreci çok rahatlatır.
Section A’da ilk olarak research question’ı tam ve eksiksiz biçimde yazarsın, ardından seçtiğin iki ana kaynağı tanıtırsın. Bu kaynaklar genellikle bir primary ve bir strong secondary source olur.
OPVL yaklaşımını sade tutmak işini kolaylaştırır:
Örneğin, İnönü’nün bir meclis konuşması, tek parti dönemi siyasetini anlamak için güçlü bir primary source olabilir, fakat muhalif bakış açılarının eksik olması ciddi bir limitation yaratır. Bu ayrımı net cümlelerle göstermek, Section A puanını belirgin biçimde yükseltir. Metni özetlemek yerine, bu özelliklerin senin soruşturman için ne anlama geldiğine odaklanmalısın.
Section B, IA’nın kalbidir; burada tarihsel bağlamı verir, argüman kurar, karşı argümanlara cevap üretir ve küçük değerlendirmeler yaparsın. Güçlü bir paragraf için basit bir plan kullanabilirsin:
Örneğin 1960 darbesinin nedenlerini incelerken, önce Demokrat Parti’nin ekonomi politikalarına dair bağlam verip, ardından dönemin gazete haberlerinden ve akademik yorumlardan kanıt sunabilir, sonrasında da “bu faktör, asker-siyaset gerilimini ne ölçüde artırdı” sorusunu her paragrafın sonunda kısaca tartışabilirsin.
Primary ve secondary sources arasında denge kurmak önemlidir; sadece bir tür kaynağa yaslanmak, hem bias riskini artırır hem de Criterion B puanını sınırlar.
Section C, çoğu öğrencinin yanlış anladığı bir alandır; burası bir “duygu günlüğü” değil, tarihsel araştırma sürecin üzerine analitik düşünme alanıdır.
Burada şu başlıklara değinebilirsin:
Örneğin, tek parti dönemini çalışırken çoğu kaynağın resmi anlatıyı yansıttığını, muhalif seslere erişimin sınırlı kaldığını fark ettiğini söyleyebilir ve bu durumun senin vardığın sonuçlar üzerinde nasıl bir etki yaratmış olabileceğini tartışabilirsin. Bu tür bir reflection, seni tarihçi rolüne yaklaştırır.
IA resmi olarak üç Section’dan oluşsa da, okur için akıcı bir metin yaratmak önemlidir. Kısa bir giriş paragrafında research question’ı, zaman aralığını ve ana temayı sade biçimde tanıtabilirsin. Paragraflar arasında bağ kuran kısa geçiş cümleleri, argümanının kopuk görünmesini engeller.
Sonuç paragrafında, research question’a net bir cevap verdiğini göstermek iyi bir alışkanlıktır. Kısa bir özet yargı, ardından kısaca sınırlılıkları ve gelecekte araştırılabilecek başka alanları işaret edebilirsin. Örneğin 1980 darbesinin sendikalar üzerindeki etkisini incelediysen, diğer toplumsal gruplar veya daha uzun dönemli sonuçlar için yeni araştırma ihtimalinden bahsedebilirsin.
Aşağıdaki örnekler, kendi research question’ını tasarlarken başlangıç noktası olarak kullanabileceğin, farklı temaları kapsayan sorulardır. Hepsi Türkçe yazılmıştır, ancak IB standardına uygun English command terms içerir.
Bu tür dış politika konularını çalışırken, Özal dönemi gibi daha geç bir dönemi seçmek istersen, Turgut Özal’ın dış politikasını ele alan bir tez olan “Turgut Özal Period in Turkish Foreign Policy: Özalism 1983–1993” gibi çalışmaları secondary source olarak kullanabilirsin.
Bu soruları kendi ilgi alanına göre tekrar daraltabilir, belirli şehirler, gruplar veya kurumlar ekleyerek daha odaklı hale getirebilirsin.
Tarihsel araştırma sadece iyi bir fikir ve güzel yazıdan ibaret değildir; güvenilir kaynak bulmak, doğru alıntılama yapmak ve Academic Honesty kurallarına uymak da en az argüman kadar önem taşır.
Başlangıç için şu kanallar oldukça kullanışlıdır:
Primary source ile secondary source arasındaki farkı aklında net tutmak işini kolaylaştırır. Örneğin tek parti dönemi Atatürk anıtlarını inceleyen bir öğrenci için, anıtların kendisi ve açılış konuşmaları primary source olabilir, buna karşılık Faik Gür’ün Atatürk anıtları üzerine tezi secondary source olarak kullanılabilir.
Benzer biçimde, modern Türk düşünce tarihini çalışmak isteyen biri, “Romanticism in Modern Turkish Intellectual History” başlıklı doktora tezi gibi .edu uzantılı platformlarda yer alan akademik metinlerden yararlanabilir.
IB, Academic Honesty konusunu oldukça ciddiye alır. Plagiarism, başkasının fikrini veya cümlesini kaynak göstermeden kendi çalışman gibi sunmandır. Bunu önlemek için üç kavramı ayırman gerekir:
MLA, Chicago veya APA gibi farklı citation style türleri vardır; önemli olan hangisini seçersen seç, IA boyunca tutarlı biçimde kullanmaktır. Yanlış veya eksik citation, hem puan kaybına hem de Academic Honesty soruşturmasına yol açabilir. Extended Essay sürecinde de aynı kurallar geçerli olacağı için, IA’da bu alışkanlıkları kazanmak uzun vadede büyük bir avantaj sağlar.
IB History TITC için güçlü bir IA yazmak, aslında birkaç temel adımı doğru atmakla ilgilidir. Dar ve net bir research question seçmek, TITC bağlamında ulaşılabilir primary ve secondary sources bulmak, Section A-B-C yapısına sadık kalarak argümanını kurmak ve command terms ile Academic Honesty kurallarına dikkat etmek, seni Grade 7 seviyesine götüren temel yapı taşlarını oluşturur.
Zihninde küçük bir kontrol listesi tutabilirsin: konu ilgi çekici mi, soru yeterince dar mı, kaynaklar güvenilir mi, taslak yapım Section A-B-C ile uyumlu mu, revizyon için zaman bıraktın mı? Bu beş adımı gerçekten uyguladığında, IA sadece bir ödev olmaktan çıkar, ileride Extended Essay ve üniversite çalışmalarında kullanacağın araştırma becerilerinin ilk ciddi provası haline gelir.
Şimdi sırada kendi konunu seçmek, sorunu netleştirmek ve ilk kaynak taramasını yapmak var; erken başlarsan hem stresin azalır hem de metni birkaç kez gözden geçirme şansı yakalarsın. Titiz ama sakin bir çalışma ile, TITC IA’nı, IB dosyanın en güçlü parçalarından biri haline getirebilirsin.
Bir ormanın kesilmesine “evet” ya da “hayır” demek kolay görünebilir, ama IB Environmental Systems and Societies (ESS) içinde önemli olan kararın kendisi değil, neden o
Bir nehri kirleten fabrikanın bacası sadece duman mı çıkarır, yoksa görünmeyen bir fatura da mı üretir? IB ESS’de environmental economics, tam olarak bu görünmeyen faturayı
Bir nehre atılan atık, bir gecede balıkları öldürebilir, ama o atığın durması çoğu zaman aylar, hatta yıllar alır. Çünkü çevre sorunları sadece “bilim” sorusu değil,
Şehirde yürürken burnuna egzoz kokusu geliyor, ufuk çizgisi gri bir perdeyle kapanıyor, bazen de gözlerin yanıyor; bunların hepsi urban air pollution dediğimiz konunun günlük hayattaki
Şehir dediğimiz yer, sadece binalar ve yollardan ibaret değil, büyük bir canlı organizma gibi sürekli besleniyor, büyüyor, ısınıyor, kirleniyor, bazen de kendini onarmaya çalışıyor. IB
IB ESS Topic 8.1 Human populations, insan nüfusunun nasıl değiştiğini, bu değişimin nedenlerini ve çevre üzerindeki etkilerini net bir sistem mantığıyla açıklar. Nüfusu bir “depo”
Bir gün marketten eve dönüyorsun, mutfak tezgahına koyduğun paketli ürünlerin çoğu, aslında üründen çok ambalaj gibi görünüyor. Üstüne bir de dolabın arkasında unutulan yoğurt, birkaç
Evde ışığı açtığında, kışın kombiyi çalıştırdığında ya da otobüse bindiğinde aslında aynı soruyla karşılaşıyorsun, bu enerjiyi hangi kaynaktan üretiyoruz ve bunun bedelini kim ödüyor? IB
Bir musluğu açtığında akan su, markette aldığın ekmek, kışın ısınmak için yaktığın yakıt, hatta telefonunun içindeki metal parçalar; hepsi natural resources (doğal kaynaklar) denen büyük
Gökyüzüne baktığında tek bir “hava” var gibi görünür, ama aslında atmosfer kat kat bir yapı gibidir ve her katın görevi farklıdır. IB Environmental Systems and