IB Geography SL ve HL Arasındaki Farklar Neler?

IB öğrencisi ya da bir IB velisiysen, IB Geography seçimi muhtemelen kafanı en çok kurcalayan konulardan biri. Ders anlatımlarında hem nüfus, şehirler, göç ve eşitsizlik gibi sosyal tarafı görüyorsun, hem de iklim, kaynaklar, çevre politikaları gibi daha “bilimsel” başlıklara giriyorsun. Bu yüzden Geography, IB Diploma Programme içinde hem sosyal bilimlerle, hem de fenle doğal bir köprü kuruyor.

2025 syllabus güncellemeleriyle birlikte hem içerik başlıklarında, hem de saat yapısında bazı netlikler geldi. Standard Level (SL) ve Higher Level (HL) arasındaki farklar, artık kağıt üzerinde daha açık görünüyor, fakat gerçek hayatta bu farkların ne anlama geldiğini anlamak hâlâ zor olabiliyor.

Bu yazıda, IB Geography SL ve HL arasındaki saat, müfredat, sınav yapısı ve beklenti farklarını sade ama detaylı biçimde göreceksin. Yazının sonunda, kendi ilgi alanın, zaman yönetimin ve üniversite hedeflerin açısından hangi seviye senin için daha mantıklı olabilir, çok daha net hissedeceksin.

IB Geography SL ve HL Nedir, Hangi Öğrenci İçin Tasarlandı?

IB’de SL ve HL etiketleri sadece “az” ve “çok” içerik anlamına gelmiyor, aynı zamanda farklı derinlik ve düşünme düzeyi demek. Bu yüzden önce programın genel mantığını yerli yerine oturtmak işe yarar.

Kısaca IB Diploma Programme ve Geography dersinin yeri

IB Diploma Programme, altı ders grubundan oluşan iki yıllık bir program. Geography, Group 3 (Individuals and Societies) içinde, History ve Economics gibi derslerle aynı grupta yer alıyor. Yani resmi olarak sosyal bilim, fakat içeriği gereği fen ve çevre bilimlerine de sık sık dokunuyor.

Uluslararası Bakalorya’nın resmi sitesindeki Geography in the DP sayfasında, dersin hem fiziksel hem beşerî coğrafyayı birleştirdiği özellikle vurgulanıyor: Geography in the DP. Bu yapı, seni aynı anda nüfus politikaları, şehir planlama, iklim krizi, enerji kaynakları, ticaret ağları gibi çok farklı konularda düşündürüyor.

Bu yüzden IB Geography alan öğrenciler, ileride sadece Geography, Environmental Science veya Urban Planning gibi alanlara değil, aynı zamanda International Relations, International Development ya da Economics gibi bölümlere de yönelebiliyor. Kısacası ders, “tek bir meslek” için değil, farklı kariyer yolları için bir zemin oluşturuyor.

Standard Level (SL) ile Higher Level (HL) arasındaki genel fark mantığı

IB’nin genel mantığında Standard Level (SL), daha az ders saati içeren, kapsamı biraz daha dar ama hâlâ akademik açıdan güçlü olan seviye olarak tasarlanıyor. Higher Level (HL) ise aynı temel iskeleti koruyup, üstüne daha fazla saat, daha çok okuma, daha çok case study ve daha yoğun analiz ekliyor.

Bunu günlük hayat üzerinden düşünebilirsin. SL, haftada daha az ders saati, daha kısa okuma metinleri ve biraz daha “özet” soru tipleriyle ilerler. HL’de ise aynı konu hakkında daha fazla örnek, daha detaylı haritalar, karmaşık veri tabloları ve daha uzun yazılı cevaplar görürsün.

Zihinsel yük açısından bakınca, SL’de kavramları anlamak, açıklamak, temel uygulamalar yapmak öne çıkar. HL’de bunlara ek olarak karşılaştırma yapmak, argüman kurmak, farklı görüşleri tartmak ve sonuçları farklı ölçeklerde (local, national, global) değerlendirmek beklenir. Yazma becerisi, hız, veri yorumlama ve uzun sınav cevaplarına dayanıklılık HL’de daha çok öne çıkan özelliklerdir.

Müfredat, Saatler ve İçerik Derinliği: IB Geography SL ve HL Nasıl Ayrışıyor?

IB’nin DP curriculum yapısını genel hatlarıyla görmek istersen, resmi kaynak iyi bir başlangıç noktası: DP curriculum. Geography bu yapının içinde, 2025 syllabus ile netleşen saat ve tema dağılımına sahip.

Öğretim süresi: SL için 150 saat, HL için 240 saat ne anlama geliyor?

IB, Geography için SL toplam öğretim süresini yaklaşık 150 saat, HL içinse 240 saat olarak öngörüyor. Kağıt üzerinde sadece rakam gibi görünse de, bu farkı iki yıla yaydığında ortaya oldukça farklı bir haftalık düzen çıkıyor.

Örneğin, okuluna göre değişmekle birlikte, SL’de haftada üç saat derse girerken, HL’de çoğu zaman dört ya da beş saat derse girersin. HL’de bu ek saatler genelde şu alanlara gider: daha detaylı case study incelemeleri, ek harita ve veri analizi etkinlikleri, Paper 3 hazırlığı ve Internal Assessment taslağına daha fazla zaman.

Bu tablo, sadece derste oturduğun süreyi değil, evde geçen zamanı da etkiler. HL öğrencisi için haftalık ek okuma metinleri, daha uzun not çıkarma seansları ve daha sık past paper çözme rutini ortaya çıkar. Eğer aynı anda üç HL dersi alıyorsan, bu ekstra saatler diğer derslere, TOK sunumuna veya Extended Essay çalışmalarına ayırabileceğin zamanı azaltsın istemezsin. Bu yüzden saat farkını gerçek programın içine yerleştirerek düşünmek çok önemlidir.

Core konular ve seçmeli temalar: SL 2 tema, HL 3 tema + Geographical Perspectives: Global Interactions

2025 syllabus yapısında SL ve HL öğrencilerinin ortak bir core içeriği vardır. Bu core içinde genelde global change, population dynamics, climate risk, resource security gibi büyük ölçekli başlıklar yer alır. Hem SL hem HL öğrencileri bu core kısmı birlikte işler ve sınavda da bu alandan sorumlu olur.

Fark, optional themes kısmında net biçimde ortaya çıkar. SL öğrencileri iki optional theme çalışır. Örneğin, “Urban environments” ve “Geophysical hazards” seçilebilir. HL öğrencileri ise üç optional theme alır, yani bir tema fazladır. Bu da her tema için ekstra case study ve daha fazla soru tipi anlamına gelir.

HL’ye özgü en belirgin ek blok ise “Geographical Perspectives: Global Interactions” ünitesidir. Bu ünitede global networks, küresel riskler, dayanıklılık (resilience), global supply chains, dijital bağlantılar, kültürel etkileşimler gibi soyut ama güncel konulara girilir. Örneğin, bir HL öğrencisi hem küresel gıda tedarik zincirlerini, hem de bir ülkenin bu zincirdeki kırılganlığını değerlendiren case study yazabilir. SL öğrencisi aynı başlığa daha yüzeysel şekilde, örnek üzerinden sınırlı analizle bakar.

İçerik derinliği: HL’de analiz, değerlendirme ve sentez beklentisi

IB sınavlarında kullanılan command term’ler, SL ve HL arasındaki beklenti farkını çok net gösterir. SL’de daha sık karşına çıkan “Describe”, “Explain”, “Outline” gibi komutlar, senden bir süreci anlatmanı, bir kavramı açıklamanı ya da kısa yapılandırılmış bir özet vermeni ister.

HL tarafında ise “Evaluate”, “Discuss” ya da “To what extent” gibi komutlar belirgin biçimde artar. Bu terimler, tek bir doğru cevap yerine, farklı argümanları tartmanı, avantaj ve dezavantajları ortaya koymanı ve kendi sonuç cümleni kurmanı gerektirir. Yani sadece tanım yapmak yetmez, yorum yapmak zorundasın.

Markscheme mantığı da bu ayrımı destekler. SL cevabında kavramı doğru tanımlayıp, bir örnek verdiğinde çoğu puanı alırsın. HL cevabında ise aynı konu için farklı ölçeklerden örnekler (örneğin hem local hem national), dengeli argümanlar ve net bir judgment beklenir. Bu da derste daha fazla tartışma, daha yoğun not alma ve sık essay pratiği demektir.

Sınavlar, Internal Assessment ve Grade Boundary: Puanlama Sistemi SL ve HL’de Nasıl İşler?

IB Geography’de hem dış değerlendirme (external assessment), hem de iç değerlendirme (Internal Assessment) vardır. Final notun, bu iki yapının birleşimiyle 1–7 arası bir grade olarak karşına çıkar.

External Assessment: SL’de Paper 1 ve Paper 2, HL’de ek olarak Paper 3

SL öğrencileri için external assessment, Paper 1 ve Paper 2 sınavlarından oluşur. Paper 1, genelde optional themes üzerinden yapılandırılmış kısa ve orta uzunlukta cevaplar ister. Örneğin, seçtiğin tema “Urban environments” ise, şehirleşme modelleri, kentsel yoksulluk ya da sürdürülebilir ulaşım gibi konularda grafik yorumlaman ve kısa açıklamalar yapman beklenir.

Paper 2, core konuları ve daha uzun essay tarzı soruları kapsar. Burada bir paragraf değil, planlanmış bir essay yazarsın. Yine de SL için bu essayler, HL’ye göre nispeten daha kısa ve daha az soyut olur.

HL öğrencileri, aynı Paper 1 ve Paper 2’ye ek olarak Paper 3 sınavına girer. Paper 3, doğrudan Geographical Perspectives: Global Interactions ünitesine dayanır ve daha soyut, kavramsal, uzun cevaplı sorular içerir. Örneğin bir soru, küresel üretim zincirlerinin bir bölge üzerindeki sosyal ve çevresel etkilerini, farklı aktörlerin bakış açısından tartışmanı isteyebilir. Burada sadece bilgiyi hatırlamak değil, karmaşık bir ilişki ağını yazı içinde kurmak önem taşır.

Kısacası, SL öğrencisi iki kağıtla daha çok tema ve core bilgisi üzerinden ölçülürken, HL öğrencisi üçüncü bir kağıtta derin analiz ve essay becerilerini göstermek zorundadır.

Internal Assessment: Saha çalışması, kelime sayısı ve analiz derinliği farkı

Her IB Geography öğrencisi, tek bir Internal Assessment (IA) yapar. IA, gerçek bir fieldwork çalışmasına dayanır. Yani sahaya çıkarsın, anketler (surveys) yaparsın, ölçümler (measurements) alırsın, harita ve fotoğraf toplarsın. Sonra bu verileri analiz ederek yazılı bir rapora dönüştürürsün.

2025 syllabus çerçevesinde, SL için IA uzunluğu yaklaşık 1500 kelime, HL içinse yaklaşık 2500 kelime civarındadır. Bu fark sadece ek kelime sayısı değil, aynı zamanda analiz düzeyi farkını da yansıtır. SL öğrencisi daha sınırlı sayıda veri setiyle, basit grafikler ve birkaç temel coğrafi kavram kullanarak sonuca ulaşabilir. HL öğrencisi ise daha karmaşık veri setleri, birden fazla istatistiksel teknik ve daha gelişmiş kavramlarla (örneğin farklı scale düzeyleri, eşitsizlik indeksleri, risk değerlendirmesi gibi) çalışır.

IA genelde şu ana başlıklardan oluşur: Research question, Methodology, Analysis, Conclusion, Evaluation. HL’de özellikle Analysis ve Evaluation bölümlerinde, verileri eleştirel biçimde yorumlaman, yönteminin güçlü ve zayıf yönlerini tartman ve olası geliştirmeleri önermen beklenir. Bu nedenle, HL IA süreci hem zaman hem de zihinsel enerji açısından daha yorucudur.

Grade Boundary: SL ve HL’de not almak ne kadar zor?

Grade Boundary, her yıl her ders için, belirli bir raw mark aralığının hangi grade’e (1–7) karşılık geldiğini gösteren puan sınırlarıdır. Örneğin, toplam puanının kaç olduğuna göre 6 mı, yoksa 7 mi aldığını belirleyen çizgiler bu tablolarda yer alır.

IB, her yıl sınavların zorluk düzeyine ve genel performansa bakarak bu sınırları günceller. Bu nedenle, HL sınavı içerik olarak daha zor olduğu için, bazı yıllarda aynı grade için gereken puan, SL’e kıyasla biraz daha düşük olabilir. Bu durum, “HL almak daha kolay” anlamına değil, zorluk farkının telafi edilmesi anlamına gelir.

Pek çok üniversite, özellikle coğrafya veya çevreyle ilgili bölümler için, başvuru yapan öğrencinin HL derslerini dikkatle inceler ve bazen HL dersler için kredi veya muafiyet imkânı sunabilir. Bu politikalar genelde üniversitelerin kendi sitelerinde açıklandığı için, ilgi duyduğun okulların IB kredi sayfalarını mutlaka kontrol etmen iyi olur.

Özetle, HL daha ağır bir ders yapısı sunar, fakat planlı çalışan, past paper çözen ve IA sürecini iyi yöneten bir öğrenci için 6–7 almak tamamen ulaşılabilir bir hedeftir.

Hangi Seviye Sana Uygun? IB Geography SL mi HL mi Seçmelisin?

Seviye seçimi, sadece “dersi sevip sevmeme” meselesi değil, bütün Diploma Programme yükünü birlikte düşünmeyi gerektirir.

Akademik hedefler ve üniversite planları: Coğrafya ile ilgili bölümler için HL’in etkisi

Eğer üniversitede Geography, Environmental Science, Urban Planning, International Development, International Relations gibi alanları düşünüyorsan, HL Geography senin için güçlü bir sinyal olabilir. HL, üniversitelere hem daha yoğun coğrafya dersi aldığını, hem de uzun yazılı sınavlar ve detaylı bir IA üzerinden analitik becerilerini geliştirdiğini gösterir.

Bazı üniversiteler, belirli HL dersler için kredi veya muafiyet verir. Bu durum her zaman Geography HL için geçerli olmayabilir, fakat birçok okul IB öğrencilerinin HL performansına özellikle bakar. Bu yüzden, aklında net bir ülke veya üniversite varsa, onların resmi IB sayfalarını incelemen iyi olur.

Diğer yandan, eğer üniversitede tamamen farklı bir alan (örneğin Medicine veya Computer Science) düşünüyorsan, Geography’yi HL yerine SL almak, programındaki genel dengeyi korumana yardımcı olabilir.

Çalışma alışkanlıkları, stres yönetimi ve denge: Yükü gerçekten kaldırabilecek misin?

HL seçimi, sadece akademik ilgi değil, aynı zamanda stres yönetimi kararıdır. Zaten üç ağır HL dersin, zorlu bir Extended Essay konun ve yoğun CAS aktivitelerin varsa, Geography’yi de HL almak kendini gereksiz yere sıkıştırmana yol açabilir.

Kendine şu soruları dürüstçe sorabilirsin: Uzun metinler okumayı seviyor musun, yoksa hızlıca sıkılıyor musun? Veri, grafik ve harita yorumlama seni heyecanlandırıyor mu, yoksa bunlar seni geriyor mu? Deneme sınavlarında uzun essay sorularına cevap yazarken zamanla yarışmak seni çok mu zorluyor?

Eğer “Uzun yazmayı sevmiyorum” ve “Veri yorumlamada zorlanıyorum” cümleleri sık sık aklına geliyorsa, ama yine de Geography almak istiyorsan, SL senin için hem keyifli hem de yönetilebilir bir seçenek olabilir.

Kendine sorman gereken pratik sorular: 5 adımda SL mi HL mi daha mantıklı?

Karar verirken aşağıdaki beş soruyu dürüstçe yanıtlamak, kafanı epey netleştirebilir:

1. Üniversitede hangi alanı okumayı hayal ediyorum ve Geography bu alanla ne kadar bağlantılı?
2. Matematik, istatistik ve veri yorumlamaya ne kadar rahat bakıyorum?
3. Uzun essay sorularında zaman baskısı altında yazarken performansım nasıl oluyor?
4. Internal Assessment ve Extended Essay için gerçekten düzenli zaman ayırabilecek miyim?
5. Öğretmen geri bildirimlerine açık mıyım ve taslaklarımı sabırla revize etmeye hazır mıyım?

Bu soruların çoğunda kendini “yüksek ilgi, iyi zaman yönetimi, yazmayı seviyorum” tarafında buluyorsan, HL mantıklı bir seçenek gibi görünür. Aksi durumda, SL ile sağlam bir coğrafya temelini, daha dengeli bir çalışma hayatıyla birleştirmek daha akıllıca olabilir.

Başarılı Olmak İçin İpuçları: IB Geography SL ve HL’de Nasıl Çalışmalısın?

Seviye ne olursa olsun, iyi bir çalışma sistemi kurmadan yüksek grade hedeflemek oldukça zor olur. Hem SL hem HL için bazı ortak, bazı da seviye özel ipuçları işine yarar.

SL öğrencileri için stratejiler: Temel kavramları sağlamlaştır, soru tiplerine alış

SL’de en önemli nokta, temel coğrafi kavramları net şekilde anlamak ve doğru dille ifade etmektir. “Population density”, “carrying capacity”, “vulnerability”, “sustainability” gibi kavramların hem tanımını, hem de gerçek hayattan örneklerini kendi cümlelerinle yazmaya alışmalısın.

Düzenli olarak past paper çözmek, soru tiplerine alışmanı sağlar. Sadece kendi cevabını yazmak yetmez, mutlaka markscheme oku ve cevaplarla kendi yazdığını karşılaştır. Bu sayede hangi kelimelerin puan getirdiğini, hangi detayların gereksiz olduğunu görürsün.

IA ve fieldwork için erken başlamak da SL öğrencisi için büyük avantajdır. Çok karmaşık bir Research question seçmek yerine, verisini toplaması ve analiz etmesi mantıklı olan, net sınırları olan bir soru seçmek genelde daha iyi sonuç verir.

HL öğrencileri için stratejiler: Derin analiz, essay yazımı ve Paper 3 hazırlığı

HL öğrencisi için en kritik becerilerden biri, essay writing pratiğidir. Özellikle “Evaluate”, “Discuss”, “To what extent” komutları geldiğinde, cevabın giriş, dengeli argümanlar ve net bir judgment içermesi gerekir. Bu yüzden paragraflarını planlamayı, her paragrafta tek ana fikir ve ona bağlı bir case study kullanmayı öğrenmelisin.

Paper 3 için güncel küresel örnekleri takip etmek çok işine yarar. Göç hareketleri, iklim değişikliğinin farklı bölgelerdeki etkileri, global trade networks, megacities gibi başlıklarda güncel makaleler okumak, sınavda kullanabileceğin taze örnekler üretir. Not alırken kavram haritaları, cause-effect zincirleri ve local to global bağlantıları kullanmak, karışık konuları zihninde organize etmene yardım eder.

Ayrıca HL öğrencisi olarak, IA için daha zengin veri setleri toplaman ve daha derin analiz yapman gerekeceğini unutmamalısın. Bu nedenle, veri toplama sürecini son dakikaya bırakmamak, fieldwork günlerini önceden planlamak büyük fark yaratır.

Kaynak kullanımı ve akademik dürüstlük: AI araçlarını akıllıca kullanmak

Bugün pek çok öğrenci, açıklama almak, metin özetlemek ya da essay planlamak için AI tabanlı araçlardan yararlanıyor. Bu araçlar, zor kavramları sadeleştirmek veya farklı bakış açıları görmek için gerçekten faydalı olabilir.

Yine de IB’nin academic integrity kuralları çok nettir. Internal Assessment tamamen senin kendi çalışman olmalıdır. Veriyi kendin toplamalı, analizi kendin yapmalı ve metni kendin yazmalısın. AI araçlarının yazdığı bir paragrafı kopyalayıp yapıştırmak, hem etik açıdan sorun yaratır, hem de tespit edildiğinde ciddi akademik sonuçlara yol açar.

Bu yüzden AI’yi, kavramları anlamak, essay planı taslağı çıkarmak veya İngilizce ifadelerini cilalamak için bir “yardımcı” gibi düşünmek, fakat son ürünü daima kendi zihninden ve kaleminden çıkarmak en sağlıklı yaklaşımdır. Resmi IB dokümanları ve öğretmenlerinin rehberliği ise her zaman birincil referansın olmalıdır.

Sonuç: SL mi HL mi, Hangisi Senin İçin Daha Mantıklı?

Toparlarsak, IB Geography HL, daha fazla ders saati, daha geniş müfredat, ek bir tema (Geographical Perspectives: Global Interactions), Paper 3 sınavı ve daha uzun bir IA raporu anlamına gelir. IB Geography SL ise hâlâ akademik olarak güçlü, fakat daha yönetilebilir bir içerik ve yük seviyesi sunar.

En doğru seviye, senin ilgi alanın, üniversite hedeflerin, yazma ve veri yorumlama becerilerin ve iki yıllık zaman yönetimi stratejinle ilgilidir. Karar aşamasında mutlaka Geography öğretmenin, IB coordinator ve mümkünse okulun university counselor’ı ile konuşmak, kendi profilin için daha net bir tablo görmeni sağlar.

Unutma, doğru stratejiyle hem SL’de hem HL’de yüksek notlar (6–7 aralığı) almak mümkün. Seviyeden bağımsız olarak, düzenli çalışma, past paper kullanımı, sağlam bir IA planı ve akademik dürüstlük, seni IB Geography yolculuğunda güvenli biçimde taşıyacaktır.