IB ESS’de Su Kalitesi Testi Ne Kadar Bilinmeli?
ESS okuyorsun, sınav yılı 2026 ve aklında şu soru dönüp duruyor: “Do I need to know how to test water quality in ESS?” Kısaca cevap:
11 Aralık 2025
Yorum yapılmamış
IB English A: Language and Literature dersi, ilk bakışta tam bir kavram yağmuru gibi gelebilir; Individual Oral, global issue, Fields of Inquiry, assessment criteria derken her şey birbirine karışıyor gibi hissedebilirsin. Özellikle de Individual Oral (IO) yaklaştıkça, hangi field’i seçeceğin ve bunun sunumuna nasıl yansıyacağı büyük bir stres kaynağı olur.
Bu yazıda tam olarak buna odaklanıyoruz: Her bir Field of Inquiry ne anlama geliyor, global issue (küresel mesele) seçimini nasıl etkiliyor, text analizini nasıl yönlendiriyor ve IO sunumunun içine stratejik biçimde nasıl yerleştiriliyor. Dil sade kalacak, ama teknik terimleri İngilizce isimleriyle göreceksin ve yanına kısacık Türkçe açıklamalar ekleyeceğim.
Pek çok öğrenci gibi senin de muhtemelen şu kaygıların var: “Yanlış field seçersem ne olur?”, “Global issue ile field arasındaki bağlantıyı nasıl net göstereceğim?”, “IO yapısını field ile nasıl uyumlu tutacağım?” Aşağıda önce IO ile Fields of Inquiry ilişkisini kuracağız, sonra beş field’i tek tek sade bir şekilde açacağız, ardından kendi konun için doğru field’i seçmene yardım edecek adımlara bakacağız ve son bölümde sık hatalar ile pratik ipuçlarını toparlayacağız.
Fields of Inquiry, IO’da sana hem yön veren hem de sınır çizen bir çerçeve gibi çalışır. Individual Oral aslında, bir literary text (edebî metin) ve bir non-literary text (edebî olmayan metin) üzerinden tek bir global issue’yu analiz etmeni isteyen bir Internal Assessment türüdür.
Bu noktada Fields of Inquiry üç iş yapar:
IB English A: Language and Literature rehberlerinde de vurgulandığı gibi, bu tür sözlü görevler, text ile context arasındaki ilişkiyi gösterme üzerine kuruludur. Bazı okullar, IO yapısını adım adım anlatan sayfalar sunar; örneğin WAB’in Self-Taught Language A: Individual Oral rehberi formatı ve beklentileri görmek için oldukça açıklayıcıdır.
IO, toplam 15 dakikalık bir sınavdır; yaklaşık 10 dakika senin sunumun, 5 dakika da teacher questions kısmı için ayrılır. Sunumunda:
Global issue, her iki metinde de içerik ve form üzerinden açıkça görülebilir olmalıdır. Assessment criteria kabaca “knowledge and understanding” (bilgi ve anlama) ve “focus and organization” (odak ve organizasyon) gibi alanlara bakar. Field of Inquiry seçimin, bu iki kriterle doğrudan bağlantılıdır; çünkü:
Kısaca, IO sadece “konu anlatımı” değildir, metinlerdeki dilsel ve yapısal seçimlerin, belli bir global issue ve field bağlamında ne anlama geldiğini göstermen beklenir.
Field of Inquiry’yi, metinlere bakarken taktığın bir gözlük gibi düşünebilirsin. Aynı sahneye çıplak gözle baktığında bir şey görürsün, ama “Politics, Power and Justice” gözlüğünü taktığında güç ilişkileri çok daha belirgin hale gelir.
Burada karıştırılan iki kavram var:
Yani field, sahnenin genel ışık düzeni gibidir, global issue ise sahnede yakın çekime aldığın somut problem alanıdır. IB’nin global issues yaklaşımı, farklı ölçeklerde (yerel, ulusal, küresel) etkisi olan, tartışmaya açık ve metinlerde temsil edilebilen meseleleri merkeze alır; bu mantığı daha geniş bağlamda görmek istersen, Harvard Graduate School of Education’ın küresel yetkinlik üzerine hazırladığı kısa metin, kavramsal çerçeve için güzel bir örnektir: Educating for Global Competence.
IB English A: Language and Literature için beş ana Field of Inquiry bulunur:
Şimdi her birine kısaca ama işine yarayacak seviyede bakalım.
Bu field, kimlik (identity), ait olma hissi, kültür, göç, aile ve topluluk ilişkileri üzerinde durur. Bireyin “Ben kimim?” ve “Nereye aitim?” sorularına verdiği cevaplar, bu alanın kalbindedir.
Tipik global issue örnekleri:
Literary text olarak roman, şiir, kısa öykü; non-literary text olarak documentary, speech, photo essay, kişisel anlatı yazıları sık kullanılır. Örneğin göçmenlik deneyimini işleyen bir roman ile göçmenlere yönelik nefret söylemini tartışan bir konuşmayı eşleştirmek, bu field için güçlü bir ikili olabilir.
Analizde özellikle imagery (imgelem), symbolism (sembolizm), narrative voice (anlatıcı sesi), visual composition (görsel kompozisyon) gibi özelliklere bakman işini kolaylaştırır. Kimlik çatışmaları, “biz/onlar” dili, aidiyet duygusunu güçlendiren ya da zayıflatan dil seçimleri bu field’in tipik odak noktalarıdır; kimlik konusunu eğitim bağlamında işleyen bir drama çalışmasına örnek görmek istersen, University of San Francisco’nun kimlik ve drama ilişkisindeki bu capstone projesi dikkat çekicidir: Identity Exploration through Drama.
Bu field, inanç sistemleri (religion, ideology), etik değerler (ethics, morals) ve education (eğitim yapıları, fırsat eşitliği, müfredat politikaları) etrafında şekillenir. İnsanların neye “doğru” ya da “yanlış” dediği, hangi değerleri savunduğu ve bunun eğitim sistemiyle nasıl kesiştiği burada önem kazanır.
Olası global issue başlıkları:
Non-literary text olarak opinion article, editorial, speech, infographic gibi türler sık çıkar; literary text’lerde ise karakterlerin değer çatışmaları, kuşak farkı ya da baskıcı eğitim ortamları üzerinden bu meseleler işlenebilir.
Analizde tone (ton), point of view (bakış açısı), contrast (karşıtlık), diction (kelime seçimi) gibi unsurlar, karakterlerin ya da yazarın hangi değerleri öne çıkardığını netleştirir. Mesela sert ve yargılayıcı bir ton, farklı inançlara karşı hoşgörüsüzlüğü güçlendiren bir anlatı yaratabilir.
Politics, Power and Justice, hükümet, yasa, haklar, social justice ve power inequalities (sınıf, ırk, cinsiyet temelinde eşitsizlik) gibi konuları içerir. Devlet, kurumlar ve birey arasındaki güç dengeleri, bu field’in temel odak alanıdır.
Global issue örnekleri:
Non-literary text tarafında news article, political speech, campaign poster, NGO raporları çok işe yarar; literary text olarak distopya romanları, politik tiyatro oyunları, savaş ve direniş temalı eserler sık kullanılan örneklerdir.
IO analizinde rhetorical strategies (retorik stratejiler), bias (önyargı), representation of marginalized groups (dışlanmış grupların temsili) gibi noktalar önem kazanır. Bu field’i seçerken, iki text’in de gerçekten güç ilişkilerini ve adalet meselesini merkezde tutuyor olmasına dikkat et; aksi halde global issue çok dağınık kalır ve sunumun “power and justice” odağını kaybeder.
Bu field, sanatın rolü, creativity, imagination ve estetik deneyim etrafında döner. Sanatın toplumdaki işlevi, sanatçıların sınırları zorlayıp zorlamadığı, ticari baskıların sanata etkisi gibi temalar burada öne çıkar.
Global issue örnekleri:
Literary text türleri (roman, şiir, oyun) bu field için zaten doğal adaydır; non-literary text olarak art reviews, exhibition catalogues, interviews with artists gibi türler güçlü malzeme sunar.
Analizde structure (yapı), style (üslup), imagery, intertextuality (metinlerarasılık) gibi tekniklere bakman, sanatın nasıl bir mesaj taşıdığını daha iyi göstermen için önemlidir. Örneğin bir şiirin kırık dizilişi, savaş travmasını yansıtmak için bilinçli bir biçimsel tercih olabilir.
Communication and Media, medya türleri (TV, social media, newspapers, online platforms), persuasion, propaganda, misinformation ve representation konularına odaklanır. Yani günlük hayatında sürekli gördüğün reklamlar, sosyal medya kampanyaları, haber siteleri bu field’in doğal alanıdır.
Global issue örnekleri:
Non-literary text olarak advertisement, social media post, news report, blog, political campaign gibi türler çok uygundur. Literary text tarafında da medya etkisini konu eden romanlar, magazin kültürünü eleştiren öyküler işine yarayabilir.
IO’da multimodal features (çoklu kip özellikleri), layout (sayfa/görsel düzeni), slogans, hashtags, visuals gibi öğelere dikkat etmen gerekir. Özellikle “fake news” ve news literacy konularında kavramlarını güçlendirmek istersen, Penn State’in hazırladığı News Literacy Basics sayfası basit ama faydalı bir başlangıç sunar.
Field seçimini rastgele yapmak, IO’nun tamamına yayılan küçük ama kalıcı bir hata yaratır. Daha stratejik bir yol izleyebilirsin: önce global issue’yu netleştir, sonra field ile eşleştir, en sonunda text seçimini bu lens ile kontrol et.
Başlangıç noktan field değil, global issue olsun. IB bağlamında global issue, hem yerel hem küresel düzeyde etkisi olan, tartışmaya açık ve metinlerde belirgin şekilde temsil edilen bir meseledir.
Kendine şu hedefi koy: Global issue’nu tek, net bir İngilizce cümle ile yaz. Örneğin:
The impact of social media on teenage mental health.
veya
The limitations of access to quality education in low-income communities.
Bu cümle, hem planning aşamasında hem de IO girişinde sana sağlam bir temel verir. Global issue netleştikçe, field’i seçmek ve sunumda tutarlı kalmak çok daha kolay olur.
Global issue cümlene bak ve kendine sor: “Bu mesele en çok hangi alana ait görünüyor?” Politics, Power and Justice mı, yoksa Communication and Media mı, ya da Culture, Identity and Community mi?
Kararsız kaldığın durumlarda primary focus fikrini kullan. Metinlerde en baskın olan tema hangisi, ona bak. Örneğin “social media’da kadın bedeninin temsili” konun varsa, hem gender equality (power/justice) hem de media representation (communication and media) devreye girebilir; ama metinlerin daha çok medya dili ve görsel tasarım üzerine kuruluysa, Communication and Media’yı primary field olarak seçmek daha mantıklı olur.
IB English A dokümanlarının nasıl yapılandığını görmek için, CUNY’nin paylaştığı resmi kılavuz PDF’sine bakmak genel çerçeve açısından yararlı olabilir: Language and Literature guide.
Artık global issue ve field belli olduğuna göre, sırada text listene bakmak var. Sınıfta okuduğun literary text’ler ve non-literary body of work içinden, bu ikiliyi alanın lens’iyle en güçlü şekilde gösteren örnekleri seç.
Şu mini kontrol sorularını kullanabilirsin:
Eğer global issue metnin sadece bir köşesinde küçük bir detay gibi kalıyorsa, o text IO için büyük ihtimalle zayıf bir seçimdir.
Field ismini girişte bir kez söyleyip sonra tamamen unutmak, çok yaygın ve puan kaybettiren bir davranıştır. Asıl hedef, sunumun tamamında o lens’i hissettirmek, ama bunu doğal ve akıcı şekilde yapmak olmalı.
Opening kısmında aşağıdaki bilgileri temizce vermek işini çok kolaylaştırır:
Örneğin şöyle bir cümle yapısı kullanabilirsin:
This Individual Oral will explore the global issue of X within the field of inquiry Politics, Power and Justice, focusing on how both texts represent Y.
Bunu hemen ardından kısa bir Türkçe açıklama ile kendi zihninde de netleştirebilirsin; “Yani bu IO’da, güç ilişkileri lensiyle X konusuna bakıyorum ve iki metnin bunu nasıl gösterdiğini kıyaslayacağım” gibi.
Body paragraflarında, paragraph focus ile field arasındaki bağı her seferinde hissettirmelisin. Topic sentence içinde field temalarını anımsatman işini kolaylaştırır:
Literary features tarafında imagery, characterisation, narrative perspective, dialogue; non-literary tarafında layout, angle, colour, slogan gibi öğeleri analiz ederken, her yorumunun sonunda kendine şu soruyu sor:
Bu nokta benim seçtiğim field ile nasıl bağlantılı?
Eğer bu soruya net bir cevap veremiyorsan, ya o detayı IO’ya koymamalısın ya da bağlantıyı daha açık hale getirmelisin.
Conclusion bölümün sadece tekrar yapmak için yok. Aynı zamanda field, global issue ve iki text arasındaki ilişkiyi bir kez daha netleştirebildiğin yer.
Şuna benzer bir yapı iş görebilir:
Through the field of inquiry Communication and Media, both texts reveal how algorithm-driven platforms shape public opinion about X.
Son cümlelerinde, neden bu field’in seçtiğin global issue’yu anlamak için anlamlı bir lens olduğunu çok kısa tartış. Bu, öğretmene senin konuyu rastgele değil, bilinçli bir seçimle kurduğunu gösterir ve overall impression üzerinde olumlu bir etki bırakır.
Individual Oral hazırlığında, Fields of Inquiry konusunda hep aynı tür hatalar tekrar ediyor. Bunları bilmek, planlama aşamasında sana büyük zaman kazandırır.
Her hatada temel çözüm aynıdır: daha net bir global issue cümlesi, daha bilinçli bir field seçimi ve text’ten gelen somut kanıtlar.
Günlük çalışma rutini içinde küçük ama etkili birkaç alışkanlık, IO performansını gözle görülür biçimde yükseltebilir:
Artık Fields of Inquiry kavramı muhtemelen ilk gördüğün kadar karmaşık görünmüyordur. Beş field’in her birini temel hatlarıyla ayırt edebilecek, kendi global issue cümleni yazıp, bunun hangi alanla en iyi eşleştiğine daha bilinçli karar verebilecek durumdasın. En önemlisi, field’in sadece bir etiket değil, bütün IO yapına yön veren bir lens olduğunu görmüş oldun.
Şimdi yapabileceğin en somut adım, bugün bir global issue cümlesi yazmak, hangi field ile en iyi uyuştuğunu belirlemek ve sınıfta çalıştığın iki text’i bu lens ile yeniden gözden geçirmek olabilir. Field seçimini erken yap, birkaç farklı kombinasyon dene, teacher feedback al ve sonra net bir structure ile çalışmaya devam et. Zamanla göreceksin ki, iyi seçilmiş bir Field of Inquiry IO sürecini sadeleştirir, özgüvenini artırır ve seni daha tutarlı bir İngilizce konuşmacı haline getirir.
ESS okuyorsun, sınav yılı 2026 ve aklında şu soru dönüp duruyor: “Do I need to know how to test water quality in ESS?” Kısaca cevap:
IB Environmental Systems and Societies (ESS) 2026 First Assessment için çalışıyorsan, farming systems konusu seni kesinlikle sınavda bekliyor ve bu konu, systems thinking ve sustainability
Küresel ölçekte kuraklık, seller ve kirlenmiş nehirler konuşulurken, IB Environmental Systems and Societies dersinde Global Water Crisis kavramı artık merkeze yerleşmiş durumda. 2026 First Assessment
Bir IB Environmental Systems and Societies (ESS) öğrencisi olarak, yeni 2026 first assessment müfredatında biodiversity kelimesini çok sık göreceksin. Özellikle Topic 3: Biodiversity and Conservation,
IB Environmental Systems and Societies okuyorsan, carrying capacity kavramı muhtemelen her ünitede karşına çıkıyordur ve bu hiç tesadüf değil, çünkü sürdürülebilirlik tartışmalarının neredeyse tamamı “bu
IB Environmental Systems and Societies (ESS) dersi alan herkes, 2026 first assessment ile birlikte soil degradation konusunun ne kadar merkezi hale geldiğini fark ediyor. Toprağın
IB Environmental Systems and Societies (ESS) dersinde “Ecology” ünitesine girdiğinde, karşına tekrar tekrar aynı iki kavram çıkıyor: energy flow (enerji akışı) ve food web (besin
ESS HL seçtiysen ve 2026 first assessment grubundaysan, muhtemelen kafanda aynı soru dönüp duruyor: International environmental law lensini gerçekten bilmek zorunda mıyım, yoksa bu daha
IB Environmental Systems and Societies öğrencisiysen, Internal Assessment yazarken en çok gerilim yaratan bölümler genelde Conclusion ve evaluation kısmı olur, çünkü burada research question’a gerçekten
Bir ormandan geçen yeni bir yolun, sadece birkaç ağacı değil, koca bir ecosystemi (ekosistem, canlılar ve yaşam ortamlarının oluşturduğu sistem) değiştirdiğini hayal et. IB Environmental